Με την Καθαρά Δευτέρα ξεκινάμε όλοι οι Χριστιανοί την Σαρακοστή, ενώ ταυτόχρονα έχει σημάνει το τέλος των Απόκρεω.
Η Καθαρά Δευτέρα ονομάζεται έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονται» σωματικά από τις τροφές, και πνευματικά, αρχίζουν πιο έντονη και πιο συχνή την λειτουργική ζωή.
Είναι μέρα νηστείας αλλά και μέρα αργίας για τους Χριστιανούς. Απαγορεύεται κάθε εργασία εκτός από το καθάρισμα των μαγειρικών σκευών από τα λίπη (γι” αυτό και ονομάστηκε «Καθαρή»). Η αυστηρή νηστεία του Πάσχα διαρκεί 40 μέρες, όσες δηλαδή ημέρες νήστεψε και ο Χριστός στην έρημο, συν την μεγάλη εβδομάδα.
Την Καθαρά Δευτέρα συνηθίζεται να τρώμε λαγάνα (άζυμο ψωμί που φτιάχνουν μόνο εκείνη τη μέρα), και άλλα νηστίσιμα φαγώσιμα κυρίως όμως λαχανικά.
Επίσης πετάμε και χαρταετό, σύμβολο του ότι ο άνθρωπος είναι πλασμένος για να “πετά” πνευματικά, στα ουράνια.
Τα έθιμα της Καθαράς Δευτέρας
- Ο βλάχικος γάμος της Θήβας, πανάρχαιο έθιμο που πραγματοποιείται παραδοσιακά με το ξύρισμα του γαμπρού και το στόλισμα της νύφης, η οποία στη πραγματικότητα είναι άνδρας.
- Το έθιμο του Αγά –με ρίζες στην Τουρκοκρατία– αναβιώνει στα Μεστά και στους Ολύμπους της Χίου. Ο Αγάς, αυστηρός δικαστής, δικάζει και καταδικάζει με χιούμορ και πειράγματα τους θεατές του εθίμου.
- Στην Αλεξανδρούπολη, ένας κάτοικος μεταμφιέζεται σε Μπέη και περιδιαβαίνει την πόλη μοιράζοντας ευχές για το καλό.
- Στο Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων στην Κάρπαθο ανταλλάσσονται απρεπείς χειρονομίες μεταξύ των θεατών, και γι' αυτό οδηγούνται στο «δικαστήριο» από τους Τζαφιέδες (χωροφύλακες), προς απονομή δικαιοσύνης από τους σεβάσμιους του νησιού.
- Το έθιμο του αλευρομουτζουρώματος συναντάμε στο Γαλαξίδι, με τους καρναβαλιστές να χορεύουν κυκλωτούς χορούς αλευρωμένοι και μουτζουρωμένοι!
- Του Κουτρούλη ο Γάμος στη Μεθώνη –η αναβίωση ενός πραγματικού γάμου που άφησε εποχή κατά τον 14ο αιώνα– συντελείται κάθε Καθαροδευτέρα με έντονη σατυρική διάθεση και πειράγματα για τη νύφη.
- Το έθιμο του Αχυρένιου Γληγοράκη στη Βόνιτσα, όπου ένας αχυρένιος ψαράς δεμένος σε γάιδαρο γυρνάει σε όλο το χωριό για να καταλήξει σε μια φλεγόμενη βάρκα ανοιχτά της θάλασσας.