25 Μαρτίου 1821: Η εκστρατεία του Ιμπραήμ πασά στη Μάνη

Πρόλογος:

  Καθ’ όλη τη διάρκεια της παραμονής του Αιγύπτιου Ιμπραήμ πασά στη Πελοπόννησο (1825-1828), η επανάσταση βρισκόταν στη πιο κρίσιμη καμπή της. Ο Ιμπραήμ είχε καταφέρει να καταλάβει ένα μεγάλο μέρος του Μοριά, αλλά δεν είχε καταφέρει να υποτάξει τους Έλληνες επαναστάτες, οι οποίοι αντιστέκονταν θαρραλέα, ενάντια στο ξένο εισβολέα. Τότε, ο Ιμπραήμ αποφάσισε τον Ιούνιο του 1826, να καταλάβει τη Μάνη (περιοχή στη νότια ανατολική Μεσσηνία και Λακωνία). 

Τα γεγονότα πριν την πρώτη εισβολή:

Εικόνα 1: Ο Αιγύπτιος, Ιμπραήμ πασάς.

  Κατ’ αρχάς, μετά την κατάληψη της πόλης του Μεσολογγίου και την ηρωική έξοδο των Μεσολογγιτών (10 προς 11 Απριλίου 1826), ο Ιμπραήμ επέστρεψε στη Πελοπόννησο, αφού είχε μεταβεί στο Μεσολόγγι, για να βοηθήσει στη πολιορκία το Κιουταχή πασά. Αφού επέστρεψε, συνέχισε το καταστροφικό του έργο, δηλαδή διαπράττοντας σφαγές και λεηλασίες, εναντίον του ελληνικού πληθυσμού και συνάμα πυρπολήσεις δένδρων και σπιτιών. 

Τον Μάιο του 1826, έφτασε στη Μεσσηνία, όπου και εκεί διέπραξε τις ίδιες ακριβώς βάναυσες πράξεις. Τότε, αποφάσισε να επιτεθεί στη Μάνη, η οποία ήτο από τις πιο ανυπότακτες περιοχές του Μοριά και οι Μανιάτες ήσαν σκληροτράχηλοι και πολύ καλοί πολεμιστές. Σ’ αυτό το σημείο, πρέπει να αναφέρουμε ότι, οι Μανιάτες δεν είχαν λάβει μέρος στους δύο εμφύλιους πολέμους (1823-1825), οι οποίοι είχαν εξουθενώσει πλήρως τα ελληνικά επαναστατικά στρατεύματα και ως εκ τούτου, οι Μανιάτες ήταν καλά εξοπλισμένοι και δεν είχαν διχόνοια μεταξύ τους.

  Στις 29 Μαίου 1826, ο Ιμπραήμ έφτασε στη Μεθώνη (κωμόπολη του νομού Μεσσηνίας) και έστειλε γράμμα στο Γιώργη Μαυρομιχάλη, το γιο του Πετρόμπεη, με το οποίο ζητούσε τη παράδοση της Μάνης και ως επί των πλείστον, των Μανιατών και τους απείλησε ότι, αν δεν υποταχτούν θα καταστρέψει τη περιοχή της Μάνης. Μάλιστα, ο Ιμπραήμ έδωσε προθεσμία δέκα ημερών στους Μανιάτες, για να απαντήσουν στη συγκεκριμένη πρόταση. 

 Στις 6 Ιουνίου, οι Μανιάτες απάντησαν στη συγκεκριμένη πρόταση του Ιμπραήμ, αρνούμενοι να υποταχτούν και δήλωσαν ότι, θα αντισταθούν μέχρις εσχάτων. Ακολουθεί η ηρωική απάντηση των Μανιατών: «Προς τον Ιμβραήμ πασάν της Αιγύπτου. Ελάβαμεν το γράμμα σου, εις το οποίον είδαμεν να μας φοβερίζης ότι αν δεν σου προσφέρωμεν την υποταγήν μας, θέλεις εξολοθρεύσει τους Μανιάτας και την Μάνην. Δια τούτο και ημείς σε περιμένομεν με όσας δυνάμεις θελήσεις. Οι κάτοικοι της Μάνης γράφομεν και σε περιμένομεν». Επομένως, κατανοούμε ότι, οι Μανιάτες ήσαν έτοιμοι να πολεμήσουν μέχρις εσχάτων. 

Η μάχη της Βέργας:

  Αφοί οι Μανιάτες αρνήθηκαν να υποταχτούν, ο Ιμπραήμ κατευθύνθηκε προς τη Καλαμάτα με οκτώ χιλιάδες στρατιώτες. Εν τω μεταξύ, οι Μανιάτες ήδη είχαν φτιάξει, από την αποβίβαση των αιγυπτιακών στρατευμάτων του Ιμπραήμ στη Πελοπόννησο (1825), ένα μακρύ τείχος, δηλαδή ένα ταμπούρι φτιαγμένο από πέτρες και ξύλα και το ονόμασαν <<βέργα>>, λόγω του σχήματος του. Το είχαν φτιάξει, στον οικισμό Σέλιτσα (Βέργα), που βρίσκεται εγγύς της Καλαμάτας, εκτεινόταν από τον οικισμό του Αλμυρού έως τις προσβάσεις του βουνού του Ταϋγέτου, για να προστατέψουν τη Μάνη, σε μία ενδεχόμενη επίθεση των αιγυπτιακών στρατιωτικών δυνάμεων, όπερ και εγένετο.

Εικόνα 2: Ο Μανιάτης οπλαρχηγός, Ηλίας Κατσάκος Μαυρομιχάλης.

Την ίδια στιγμή, όταν οι Μανιάτες έμαθαν τις κινήσεις του Ιμπραήμ, κατευθύνθηκαν προς τη Βέργα και οχυρώθηκαν στο συγκεκριμένο ταμπούρι. Επικεφαλής των Μανιατών, ήταν ο Αναστάσης Μαυρομιχάλης, ο Γεώργιος Μαυρομιχάλης, ο Ηλίας Κατσάκος Μαυρομιχάλης, ο Γαλάνης Γρηγοράκης, ο Αντώνης Τρουπάκης, ο Ν. Πιεράκος κ. αλ., οι οποίοι έφτασαν στη Βέργα, οχυρώθηκαν και ετοιμάστηκαν να πολεμήσουν. Υπολογίζεται ότι, ο συνολικός αριθμός των Ελλήνων ήταν πέντε χιλιάδες. Επομένως, οι αιγυπτιακές δυνάμεις υπερτερούσαν έναντι των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων.

 

Εν συνεχεία, ο Ιμπραήμ έφτασε στη περιοχή της Βέργας. Στις 20 Ιουνίου 1826, άρχισε να βομβαρδίζει τις θέσεις των οχυρωμένων Ελλήνων με τα κανόνια. Στις 22 Ιουνίου, ξεκίνησε η γενική επίθεση των Αιγυπτίων. Ο Ιμπραήμ έστειλε το ιππικό του και αρκετά τμήματα του πεζικού του στρατού, για να επιτεθεί εναντίον των Μανιατών, οι οποίοι υπερασπίζονταν το ταμπούρι της Βέργας. Η μάχη κράτησε δέκα ώρες και οι Αιγύπτιοι έκαναν πολλές επιθέσεις, αλλά δε κατάφεραν να κάμψουν την αντίσταση των Μανιατών. Εδώ, πρέπει να τονιστεί ότι, πίσω από το ταμπούρι της Βέργας, βρισκόταν ένα ακόμη (ταμπούρι), μέσω του οποίου, οι Μανιάτες παρείχαν πολύ σημαντική βοήθεια στους συμπατριώτες του, οι οποίοι ήσαν έμπροσθεν απ’ αυτούς, δηλαδή βρίσκονταν στο ταμπούρι της Βέργας. 

 Εν τέλει, μετά από αλλεπάλληλες αποτυχημένες επιθέσεις, οι Αιγύπτιοι υποχώρησαν από το πεδίο της μάχης και αποσύρθηκαν στα Γιαννιτσιάνικα (οικισμός εγγύς της Καλαμάτας). Οι Αιγύπτιοι είχαν πεντακόσιες απώλειες σε έμψυχο δυναμικό και πολλούς τραυματίες. Μετά το τέλος της μάχης, οι Μανιάτες έστειλαν έγγραφο στην επαναστατική κυβέρνηση, με το οποίο γνωστοποιούσαν τη νίκη τους.

Η μάχη στο Δηρό:

    Μετά την ήττα στη μάχη της Βέργας, ο Ιμπραήμ δε μπορούσε να αποδεχτεί την ήττα του και αποφάσισε να ξανά εισβάλλει από δύο περιοχές στη Μάνη. Πιο συγκεκριμένα: αποφάσισε να ξανά επιτεθεί στο ταμπούρι της Βέργας, για να απασχολήσει τις εκεί στρατιωτικές δυνάμεις και συνάμα, ο αιγυπτιακός στόλος να αποβιβαστεί στη παραλία του Δηρού, δηλαδή στη δυτική Μάνη, όπου υπήρχαν ελάχιστες στρατιωτικές δυνάμεις, όπερ και εγένετο.

Εικόνα 3: Σκηνή από τη μάχη του Δηρού.

Στις 24 Ιουνίου 1826, ο Ιμπραήμ ξεκίνησε την επίθεση. Έστειλε τις περισσότερες στρατιωτικές δυνάμεις στη παραλία και τότε, οι Μανιάτες έστειλαν και αυτοί τις περισσότερες δυνάμεις τους, για να τους αντιμετωπίσουν. Την ίδια στιγμή, ο αιγυπτιακός στόλος αποβιβάστηκε στην παραλία του Δηρού. Αποβιβάστηκαν χίλιοι πεντακόσιοι Αιγύπτιοι στρατιώτες. Εκεί βρίσκονταν ελάχιστοι μάχιμοι άνδρες, για να υπερασπιστούν την περιοχή. 

Τα γυναικόπαιδα και ο άμαχος πληθυσμός, αποφάσισαν αρχικά να μεταβούν στη Τζίμοβα (Αρεόπολη) ή να μπουν στα πλοία και να πάνε στα Κύθηρα, όπου θα ήταν ασφαλείς. Όμως, αποφάσισαν να παραμείνουν και να αντισταθούν στους Αιγυπτίους. Εδώ, πρέπει να τονιστεί ότι, οι άνδρες ήσαν περίπου τριακόσιοι και γυναίκες άλλες τόσες και μάλιστα, τα όπλα (των γυναικών), ήταν τα δρεπάνια, τα οποία τα χρησιμοποιούσαν στις αγροτικές εργασίες τους. Πολέμησαν τους πολυάριθμους Αιγύπτιους στρατιώτες, οι οποίοι βλέποντας πως δε μπορούν να νικήσουν, οπισθοχωρούσαν γοργά στα πλοία τους. 

  Σ’ αυτό το σημείο, πρέπει να αναφέρουμε, τη γενναιότητα των Μανιατισσών, οι οποίες πολέμησαν με ανδρεία και περίσσιο θάρρος σαν τους άνδρες και ήταν πολύ καθοριστικές στη συγκεκριμένη μάχη, αφού χάρη στη γενναιότητα τους, νίκησαν τους πολυάριθμους Αιγυπτίους. Γι’ αυτό, ονομάστηκαν δρεπανηφόρες Μανιάτισσες.

  Στην παράγραφο αυτή, πρέπει να επισημάνουμε, ένα περιστατικό, το οποίο περιγράφει ο ιστορικός και πολιτικός της ελληνικής επανάστασης του 1821, ο Σπυρίδων Τρικούπης, ο οποίος αναφέρεται σε μια γυναίκα Μανιάτισσα, η οποία ονομαζόταν Πανώρηα, που μόλις είδε δύο Αιγυπτίους να πιάνουν το πατέρα της, ο οποίος λεγόταν Βοζίκης, πήρε το δρεπάνι της και τους σκότωσε και τους δύο. Αυτό το περιστατικό, που μας περιγράφει ο Τρικούπης, αποδεικνύει το θάρρος και τη γενναιότητα, που έδειξαν οι Μανιάτισσες στη μάχη του Δηρού.  

    Έπειτα, μετά και τη δεύτερη ήττα των Αιγυπτίων, ο Ιμπραήμ υποχώρησε από τη περιοχή της Μάνης και μετέβη στη Τρίπολη. Ήταν θυμωμένος, που δε μπόρεσε να καταλάβει τη συγκεκριμένη περιοχή και δε παραδέχτηκε τις ήττες του, ενώ πληγώθηκε το γόητρο του ιδίου και των στρατιωτών του.

Η δεύτερη εκστρατεία και η μάχη του Πολυάραβου:

    Φτάνοντας στη Τρίπολη, ο Ιμπραήμ οργάνωσε τη δεύτερη εκστρατεία του, για να καταλάβει τη Μάνη. Ειδικότερα: χώρισε το στρατό του σε τρία τμήματα, το πρώτο τμήμα κατευθύνθηκε στη περιοχή της Κυνουρίας (επαρχία του νομού Αρκαδίας), το δεύτερο κινήθηκε στην ανατολική Λακωνία, για να καταστρέψει τους οικισμούς και τις εκτάσεις γης και το τρίτο τμήμα του αιγυπτιακού στρατού, όπου επικεφαλής ήταν ο ίδιος ο Ιμπραήμ, ξεκίνησε, για να καταλάβει τη περιοχή της Μάνης, περνώντας από τους οικισμούς Βαμβακού, Αράχοβα (οικισμοί του νομού Λακωνίας), έφτασε στα μέσα Αυγούστου του 1826 στο Μυστρά. 

 Στόχος του Ιμπραήμ, ήταν, αφού ολοκληρώσουν και τα δύο πρώτα τμήματα του αιγυπτιακού στρατού το καταστροφικό έργο στις παραπάνω περιοχές, που αναφέραμε, να ενωθούν με το δικό του τρίτο τμήμα και από κοινού να κατευθυνθούν στη Μάνη, αλλά από την ανατολική πλευρά, δηλαδή από το βουνό του Ταϋγέτου.

  Πράγματι, παρ’ ότι, τα δύο πρώτα τμήματα, δέχτηκαν σφοδρές επιθέσεις, στη διάρκεια των στρατιωτικών τους επιχειρήσεων, από τους Έλληνες επαναστάτες ενώθηκαν με το τρίτο τμήμα του στρατού. Τότε, ο Ιμπραήμ κατευθύνθηκε από το δρόμο του Μυστρά προς την Αναβρυτή (οικισμός του νομού Λακωνίας, που βρίσκεται στο Ταΰγετο) και από εκεί έφτασε στις κορυφές του Ταϋγέτου, παρά τη σθεναρή αντίσταση, που προέβαλαν οι Έλληνες στην Ανδρουβίτσα. Από εκεί, παρατήρησε όλη τη περιοχή της Μάνης και άρχισε να κατεβαίνει στα πεδινά. Αφού, κατέβηκε την ανατολική πτέρυγα του Ταϋγέτου, έφτασε στο οροπέδιο του Μαχμούτμπεη. Έπειτα, αφού στις 27 Αυγούστου, παρέμειναν, για να ξεκουραστούν στο οροπέδιο του Μαχμούτμπεη κατευθύνθηκαν προς τη Μανιάκοβα (οικισμός του νομού Λακωνίας). Σ’ εκείνο το σημείο, οι οπλαρχηγοί Παναγιώτης Κοσονάκος και Ηλίας Κατσάκος, με εξακόσιους άνδρες, νίκησαν τον πολυάριθμο αιγυπτιακό στρατό και οι Αιγύπτιοι, αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν στο Πασαβά (οικισμός του νομού Λακωνίας) και από εκεί να κατευθυνθούν προς τους οικισμούς Σικαφιάνικα και Πολυτσάραβο.

    Στη συνέχεια, στις 28 Αυγούστου, δηλαδή δύο μέρες αργότερα, οι Αιγύπτιοι έφτασαν στο Πολυτσάραβο, όπου ήταν το πιο ψηλό σημείο της Μάνης. Σ’ αυτό το σημείο, πρέπει να αναφέρουμε ότι, τη συγκεκριμένη περίοδο, ο οικισμός αποτελείτο από εξήντα με ογδόντα σπίτια. Αρχικά, δηλαδή όταν, οι κάτοικοι αντιλήφθηκαν τον ερχομό των Αιγυπτίων, αποφάσισαν να φύγουν, αλλά εν τέλει, αποφάσισαν να αμυνθούν. Τότε, ξεκίνησε η μάχη. Για έξι ώρες, οι κάτοικοι του οικισμού, αντιστάθηκαν σθεναρά και γενναία και ως εκ τούτου, απέκρουαν με επιτυχία τις εχθρικές επιθέσεις. Ύστερα, ήρθαν προς βοήθεια τους, οι οπλαρχηγοί Ηλίας Τσαλαφατινός, Ηλίας Κατσάκος, οι Κωνσταντίνος και Γιώργης Μαυρομιχάλης και τα αδέλφια Γιατράκοι. Υπολογίζεται ότι, ο αριθμός των Ελλήνων ήταν δύο χιλιάδες στρατιώτες. 

  Οι Αιγύπτιοι, οι οποίοι ήταν πολύ περισσότεροι, άρχισαν να χάνουν την αυτοπεποίθηση τους. Προσπάθησαν να καταλάβουν τον οικισμό, αλλά οι Μανιάτες, οι οποίοι ήταν καλά οχυρωμένοι, τους απέκρουσαν με επιτυχία. Οι Αιγύπτιοι, είχαν τριακόσιους νεκρούς και οι Μανιάτες είχαν εννέα νεκρούς. Ο οικισμός του Πολυτσάραβου, ονομάστηκε και Πολυάραβος, επειδή οι Αιγύπτιοι, είχαν πολλούς νεκρούς.

   Ο Ιμπραήμ, βλέποντας ότι, δε μπορούσε να καταλάβει τον οικισμό, διέταξε να υποχωρήσει ο στρατός του, επειδή δεν ήθελε να ηττηθεί πλήρως και αποφάσισε να μη συνεχίσει την εκστρατεία του στη Μάνη, επειδή, συν τοις άλλοις, θα είχε καταρρακωθεί το ηθικό των στρατιωτών του. Παραδέχτηκε ότι, δε κατάφερε να καταλάβει τη Μάνη. Γι’ αυτό, επέστρεψε πίσω στην Τρίπολη και δεν οργάνωσε πάλι καμία εκστρατεία εναντίον της Μάνης. Από την άλλη πλευρά, οι Μανιάτες ήταν ενθουσιασμένοι, που κατάφεραν για ακόμη μία φορά, να νικήσουν τους Αιγυπτίους και να μείνει η Μάνη ελεύθερη.

Επίλογος:

 Καταληκτικά, η εκστρατεία του Ιμπραήμ απέτυχε πλήρως. Ο Ιμπραήμ, δεν κατάφερε να κάμψει το ηθικό των Μανιατών και να καταλάβει τη Μάνη. Οι Μανιάτες και οι Μανιάτισσες, έδειξαν ανδρεία και περίσσιο θάρρος και πολέμησαν μέχρις εσχάτων για τα ιδανικά της ελευθερίας και της ελληνικής φυλής. Οι τρεις αυτές σημαντικές μάχες, αναπτέρωσαν το ηθικό και των υπόλοιπων Ελλήνων, το ηθικό του Ιμπραήμ και των στρατιωτών του ήταν πεσμένο, μετά τις τρεις αυτές ήττες και οι Έλληνες κατανόησαν ότι, ο Ιμπραήμ και ο αιγυπτιακός στρατός, μπορούσαν να νικηθούν στα πεδία των μαχών και ως εκ τούτου, συνέχισαν να αντιστέκονται, εναντίον των Αιγυπτίων στρατιωτών. 

Επιμέλεια: Βαγγέλης Κούλης για το Hondos News.