Αφιέρωμα στην επανάσταση της Μολδοβλαχίας που ξεκίνησε σαν σήμερα

Πρόλογος: 

  Στις 22 Φεβρουαρίου του 1821, ξεκίνησε η επανάσταση στη περιοχή της Μολδοβλαχίας, με επικεφαλής τον Αλέξανδρο Υψηλάντη, αλλά, παρά τις αρχικές επιτυχίες των επαναστατών, εν τέλει μετά από επτά μήνες κατεστάλη, αγρίως και βιαίως από τους Οθωμανούς Τούρκους. 

Τα γεγονότα πριν την έναρξη της επανάστασης: 

  Κατ’ αρχάς, το 1814 ιδρύθηκε στην Οδησσό της Ρωσίας, η Φιλική Εταιρεία, από τον Αθανάσιο Τσακάλωφ, τον Νικόλαο Σκουφά και τον Εμμανουήλ Ξάνθο, όπου προετοίμασε την ένοπλη εξέγερση των Ελλήνων εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Το 1818, η έδρα της Φιλικής Εταιρείας μεταφέρθηκε στη Κωνσταντινούπολη και το 1820, ανέλαβε την αρχηγία της φιλικής εταιρείας, κατόπιν της πρότασης των φιλικών, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης (καταγόταν από οικογένεια Φαναριωτών), ο οποίος ήτο υπασπιστής του τσάρου Αλέξανδρου του Α΄ της Ρωσίας, μετά την άρνηση του Ιωάννη Καποδίστρια, ο οποίος ήταν υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας. Αφού, αποδέχτηκε τη συγκεκριμένη πρόταση ο Υψηλάντης αποφάσισε μαζί με τα υπόλοιπα υψηλόβαθμα μέλη της φιλικής εταιρείας, να γίνει μια συνάντηση, στην οποία θα αποφασιζόταν ο τόπος και ο χρόνος έναρξης της επικείμενης επανάστασης. 

Εικόνα 1: Ο αρχηγός της Φιλικής Εταιρείας, Αλέξανδρος Υψηλάντης.

 
  Η συνάντηση έγινε στη πόλη Ισμαήλ της Βεσσαραβίας, η οποία βρίσκεται στις αρχές του Δέλτα του ποταμού Δούναβη, στα τότε σύνορα της Ρωσίας και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Η συνάντηση στο Ισμαήλ, έλαβε χώρα από τις 5 έως τις 7 Οκτωβρίου του 1820. Στη συγκεκριμένη σύσκεψη, έλαβαν μέρος, ο Ξάνθος, ο Γρηγόριος Δικαίος ή Παπαφλέσσας, ο Χριστόφορος Περραιβός, οι οποίοι ήσαν μέλη της Φιλικής Εταιρείας και πολλά άλλα μέλη. 

Στη συγκεκριμένη συνάντηση, αποφασίστηκε να ξεκινήσει η επανάσταση από τις Παραδουνάβιες ηγεμονίες της Μολδοβλαχίας, δηλαδή τη Βλαχία (σημερινή Ρουμανία) και τη Μολδαβία, οι οποίες ήταν αυτόνομες και δεν υπάγονταν εξ ολοκλήρου στην Οθωμανική αυτοκρατορία. 

Εν τέλει, αποφασίστηκε η επανάσταση να ξεκινήσει από τη Μολδοβλαχία και συγχρόνως, να κηρυχτεί η επανάσταση και στη νότια Ελλάδα, δηλαδή στη Πελοπόννησο (Μοριά) και στη Στερεά Ελλάδα (Ρούμελη). Σύμφωνα, με το προβλεπόμενο σχέδιο, ο Υψηλάντης θα ερχόταν στη Πελοπόννησο από την Τεργέστη, αλλά αυτό, εν τέλει, δεν έγινε. 

Η 25η Μαρτίου του 1821, ήταν η ημέρα, που θα ξεκινούσε η επανάσταση. Μετά το τέλος της συνάντησης στο Ισμαήλ, όλα τα μέλη, μετέβησαν στις περιοχές, στις οποίες τους είχε υποδείξει ο Υψηλάντης, για να διαδώσουν το μήνυμα της επανάστασης και ο ίδιος, μετέβη στο Κισινιόφ (σημερινή πρωτεύουσα της Μολδαβίας), όπου εγκαταστάθηκε στην οικία της αδελφής του, έως το Φεβρουάριο του 1821, όπου ξεκίνησε η επανάσταση στη Μολδοβλαχία. 

Το ξεκίνημα της Επανάστασης: 

  Σ’ όλους αυτούς τους μήνες, είχαν μεταβεί τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας στις περιοχές, που τους είχε υποδείξει ο Υψηλάντης, για να διαδώσουν το μήνυμα για την έναρξη του ενόπλου αγώνα και να κάνουν τις απαραίτητες προετοιμασίες. 

Ο ίδιος ο Υψηλάντης, είχε έρθει σ’ επαφή με το Θεόδωρο Βλαδιμηρέσκου, ο οποίος ήταν Ρουμάνος, αρχηγός των Βλάχων (δηλαδή των κατοίκων της Βλαχίας) και είχαν συμφωνήσει οι δύο άνδρες, στο να εξεγερθούν από κοινού. Επιπλέον, ήθελαν να ξεκινήσουν αμέσως την εξέγερση, επειδή η Υψηλή Πύλη, ήταν απασχολημένη με τον Αλή πασά των Ιωαννίνων, ο οποίος είχε διακηρύξει την ανεξαρτησία του κρατιδίου του, δηλαδή τη περιοχή της Ηπείρου και είχε αποσχιστεί από την υπόλοιπη Οθωμανική αυτοκρατορία. 

Εικόνα 2: Με κόκκινο χρώμα, οι Παραδουνάβιες ηγεμονίες της Μολδοβλαχίας.

  Στις 22 Φεβρουαρίου του 1821, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης επικεφαλής στρατιωτικών δυνάμεων, πέρασε το ποταμό Προύθο (ποτάμι στα τότε σύνορα της Ρωσίας και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας) και κήρυξε την επανάσταση στη Μολδοβλαχία. Τη προηγούμενη ημέρα, δηλαδή την 21η Φεβρουαρίου στο Γαλάτσι (πόλη της Μολδαβίας), ο επικεφαλής του ρωσικού προξενείου Δημήτρης Αργυρόπουλος, κήρυξε την επανάσταση εναντίον των Οθωμανών Τούρκων. 

Σ’ αυτό το σημείο, πρέπει να αναφέρουμε ότι, συμπαραστάτες του Υψηλάντη, ήσαν οι οπλαρχηγοί και συνάμα φιλικοί, ο Ιωάννης Φαρμάκης και ο Γεωργάκης Ολύμπιος, ενώ πολλοί εθελοντές και φιλέλληνες ήρθαν, για να πολεμήσουν στο πλευρό του Υψηλάντη και των στρατιωτών του. Δύο ημέρες αργότερα, στις 24 Φεβρουαρίου 1821, ο Υψηλάντης τύπωσε στη πόλη Ιάσιο (πόλη της Ρουμανίας), τη προκήρυξη για την επανάσταση, με τίτλο «Μάχου υπέρ πίστεως και πατρίδος», για να αφυπνίσει όλο τον υπόδουλο ελληνισμό, αλλά και ταυτόχρονα να στείλει και ένα μήνυμα προς τις Μεγάλες δυνάμεις, δηλαδή ότι, οι Έλληνες ήταν αποφασισμένοι να θυσιάσουν τα πάντα για την ελευθερία τους. Συγχρόνως, συγκροτήθηκε και ένα ένοπλο σώμα, που απαρτιζόταν κυρίως από Έλληνες φοιτητές των ελληνικών παροικιών και πήρε την ονομασία «Ιερός Λόχος». Επομένως, η επανάσταση είχε ξεκινήσει. 

Οι διεθνείς αντιδράσεις: 

  Την ίδια περίοδο, που ο Υψηλάντης περνούσε το ποταμό Προύθο και κήρυξε την επανάσταση, λάμβανε χώρα στο Λάιμπαχ (σημερινή πόλη της Λιουμπλιάνας, πρωτεύουσα της Σλοβενίας), το συνέδριο της Ιερής Συμμαχίας, το οποίο απαρτιζόταν απ’ όλες τις Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, δηλαδή την Αγγλία, τη Γαλλία, τη Ρωσία, την Αυστρία και τη Πρωσία. 

 Σ’ αυτό το συνέδριο, είχαν λάβει μέρος όλοι οι ηγέτες των Μεγάλων Δυνάμεων, ανάμεσα στους οποίους ήτο ο Αυστριακός Καγκελάριος Κλέμενς φον Μέττερνιχ, ο οποίος ήταν σφοδρός πολέμιος, κάθε φιλελεύθερου επαναστατικού κινήματος και ο τσάρος της Ρωσίας, Αλέξανδρος ο Α΄, μαζί με τον τότε υπουργό εξωτερικών, Ιωάννη Καποδίστρια. 

  Μόλις πληροφορήθηκαν τις ενέργειες του Υψηλάντη, έμειναν άναυδοι και καταδίκασαν με πολύ σφοδρό τρόπο, το νέο επαναστατικό κίνημα. Μάλιστα, ο Μέττερνιχ κατηγόρησε ότι, τη συγκεκριμένη επαναστατική ενέργεια, την υποκίνησε η Ρωσία, αλλά ο τσάρος το αρνήθηκε και υποστήριξε ότι, η Ρωσία δεν είχε καμία εμπλοκή. Τότε, ο Μέττερνιχ έπεισε όλους ηγέτες των Μεγάλων Δυνάμεων, να καταδικάσουν την εξέγερση των Ελλήνων. 

Ο ίδιος ο τσάρος, μετά τη προτροπή του Μέττερνιχ, υποβίβασε τον Υψηλάντη στο βαθμό του στρατιώτη και τον απέπεμψε από το ρωσικό στρατό, παρά το γράμμα, που του είχε στείλει (ο Υψηλάντης), για να παράσχει βοήθεια στους επαναστάτες. Εδώ, πρέπει να τονιστεί ότι, ο Καποδίστριας συνέβαλε αποφασιστικά, στο να μη σταλεί από την πλευρά των Μεγάλων Δυνάμεων, στρατιωτική βοήθεια στους Οθωμανούς Τούρκους, για να καταστείλουν την εξέγερση, όπως ήθελε ο Μέττερνιχ. 

  Την ίδια στιγμή, στη Κωνσταντινούπολη ο Ρώσος πρέσβης Στρογκανώφ, αφού έμαθε το νέο για τη νέα επανάσταση στη Μολδοβλαχία, το είπε στο σουλτάνο Μαχμούτ το Β΄. Ο Μαχμούτ, μόλις το άκουσε, θύμωσε πολύ και είπε στο πρέσβη: «Πως γίνεται ένας υπασπιστής του τσάρου, να πέρασε τα σύνορα και να κήρυξε την επανάσταση;». Με λίγα λόγια, εννοούσε ότι, η συγκεκριμένη εξέγερση υποκινήθηκε από την ίδια τη Ρωσία. 

Ο Στρογκανώφ τον διαβεβαίωσε ότι, ο τσάρος δεν είχε καμία ανάμειξη. Τότε, ο σουλτάνος διέταξε όλους τους βεζίρηδες, να οργανώσουν τα οθωμανικά στρατεύματα και να καταπνίξουν την εξέγερση. Επιπλέον, έπεισε το Πατριάρχη Γρηγόριο Ε΄, ο οποίος καταγόταν από τη Δημητσάνα (οικισμός του νομού Αρκαδίας), να καταδικάσει την επανάσταση και να αφορίσει τους επαναστάτες. 

Ο Πατριάρχης, υπό την πίεση του σουλτάνου και υπό την απειλή ότι, εάν δε το κάνει, θα σφαγιαστεί όλος ο ελληνικός πληθυσμός της Κωνσταντινούπολης, καταδίκασε την επαναστατική ενέργεια του Υψηλάντη και αφόρισε τους επαναστάτες. 

Την ίδια στιγμή, εντός της Κωνσταντινούπολης, άτακτοι Τούρκοι, κατέφυγαν σ’ έκνομες και συνάμα βάρβαρες πράξεις εναντίον του ελληνικού πληθυσμού (όπως σφαγές και λεηλασίες) και γενικά, τρομοκρατούσαν τους Έλληνες. Επομένως, κατανοούμε ότι, η κατάσταση ήταν πολύ δύσκολη, για να ευοδωθεί η νέα εξέγερση. 

Η εξέλιξη της επανάστασης στη Μολδοβλαχία: 

  Όσον αφορά, στο στρατιωτικό τομέα, ο Υψηλάντης δε κατάφερε να ξεσηκώσει και τους υπόλοιπους υπόδουλους λαούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας (π.χ. τους Σέρβους) και η Ρωσία έμεινε ουδέτερη και δεν παρείχε στρατιωτική βοήθεια στους επαναστάτες, όπως ήλπιζε να κάνει ο Υψηλάντης. Με λίγα λόγια, είχε μείνε μόνος του, για να αντιμετωπίσει το πολυάριθμο οθωμανικό στρατό. 

  Στις 17 Μαρτίου, κατέλαβε το Βουκουρέστι, που ήταν η τότε πρωτεύουσα της Βλαχίας. Στις 25 Μαρτίου ξέσπασε η επανάσταση στη νότια Ελλάδα. Τότε, το δίλημμα του Υψηλάντη, ήταν το εξής: αν θα προχωρούσε εντός της επικράτειας της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, για να φτάσει στη Πελοπόννησο και να ενωθεί με τους εκεί επαναστάτες ή θα παρέμενε στις Παραδουνάβιες ηγεμονίες, ευελπιστώντας σε μια ενδεχόμενη βοήθεια της Ρωσίας. Εν τέλει, ο Υψηλάντης αποφάσισε να παραμείνει στη Μολδοβλαχία, αλλά η βοήθεια από τους Ρώσους, δε στάλθηκε. 

  Στη συνέχεια, η πρώτη σημαντική μάχη της επανάστασης στη Μολδοβλαχία, έλαβε χώρα στο Γαλάτσι (πόλη της σημερινής Ρουμανίας), την 1η Μαίου του 1821, όπου οι επαναστάτες, με επικεφαλής τον Υψηλάντη νίκησαν τα οθωμανικά στρατεύματα. Όμως, δεν υπήρχε ανάλογη συνέχεια. Στα μέσα Μαίου, ο Βλαδιμηρέσκου αποσκίρτησε από το στρατόπεδο των επαναστατών (μάλλον από τις πιέσεις και τις υποσχέσεις, που δέχτηκε από ορισμένους αυστριακούς πράκτορες, οι οποίο βρέθηκαν στη Μολδοβλαχία), παραπέμφθηκε σε στρατοδικείο και εκτελέστηκε για τη στάση του από τους επαναστάτες. Επιπλέον, είχαν εισέλθει στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, μετά από την άδεια της Ρωσίας, αρκετές οθωμανικές στρατιωτικές δυνάμεις, για να καταστείλουν την εξέγερση.

Εικόνα 3: Σκηνή από τη μάχη στο Δραγατσάνι.

  Έπειτα, στις 7 Ιουνίου του 1821, διεξήχθη η περίφημη μάχη στο Δραγατσάνι (πόλη τη σημερινής Ρουμανίας), όπου οι επαναστατικές δυνάμεις υπέστησαν βαριά ήττα. Στη συγκεκριμένη μάχη, επικεφαλής ήταν, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, ο Γεωργάκης Ολύμπιος και ο Νικόλαος Υψηλάντης. Όμως, υπήρξε ασυννενοησία, μεταξύ των οπλαρχηγών, όσον αφορά τη διάταξη των στρατιωτικών δυνάμεων και ως εκ τούτου, ηττήθηκαν. 

Στην ίδια μάχη, το επίλεκτο σώμα του «Ιερού Λόχου», το οποίο αποτελείτο κυρίως από νέους φοιτητές, δέχτηκε σφοδρή επίθεση από τους Οθωμανούς Τούρκους και το ιππικό τους και οι περισσότεροι σκοτώθηκαν ή αιχμαλωτίστηκαν από τις Οθωμανικές δυνάμεις. Αυτή η πράξη αυτοθυσίας του επίλεκτου σώματος, του «Ιερού Λόχου», έμεινε στην ιστορία, επειδή νέοι άνθρωποι θυσιάστηκαν για τα ιδανικά του ελληνισμού. Μετά την ήττα στο Δραγατσάνι, ακολούθησε στις 17 του ίδιου μήνα, η μάχη στη Μονή Σκουλενίου, όπου ξανά, ηττήθηκαν οι επαναστατικές δυνάμεις. Μετά και από τις δύο αυτές ήττες, οι Οθωμανοί είχαν καταστείλει σχεδόν παντού την εξέγερση στη Μολδοβλαχία. 

  Εν συνεχεία, μετά τη μάχη στο Δραγατσάνι και την ήττα των Ελλήνων επαναστατών, ο Αλέξανδρος Υψηλάντης προσπάθησε να διαφύγει. Εν τέλει, συνελήφθη από τις αυστριακές αρχές, όταν προσπάθησε μαζί με λίγους συναγωνιστές του να περάσει στα εδάφη της Αυστρίας. Φυλακίστηκε στη Βιέννη και πέθανε το 1828. 

  Ύστερα το Σεπτέμβριο του 1821, διεξήχθη η τελευταία μάχη στη Μολδαβία, στη Μονή Σέκου, όπου οι τελευταίες επαναστατικές δυνάμεις, με επικεφαλής τους οπλαρχηγούς, Ιωάννη Φαρμάκη και Γεωργάκη Ολύμπιο, πολέμησαν μέχρις εσχάτων, γενναία και με περίσσιο θάρρος, τις οθωμανικές δυνάμεις. 

Ο Γεωργάκης Ολύμπιος ανατινάχτηκε μαζί με μερικούς στρατιώτες του, μη θέλοντας να παραδοθεί στους Οθωμανούς, ενώ ο Ιωάννης Φαρμάκης, μετά από μεγάλη αντίσταση, που πρόβαλλε πιάστηκε αιχμάλωτος και μετά το πέρας της μάχης, εκτελέστηκε από τους Οθωμανούς Τούρκους. Έτσι, τελείωσε η επανάσταση στη Μολδοβλαχία, αλλά πλέον η επανάσταση είχε εδραιωθεί στη νότια Ελλάδα, δηλαδή στη Πελοπόννησο και στη Στερεά Ελλάδα.

Επίλογος: 

  Εν κατακλείδι, η επανάσταση στη Μολδοβλαχία αποτέλεσε το πρώτο βήμα για την απελευθέρωση των υπόδουλων Ελλήνων. Παρ’ ότι, οι επαναστατικές δυνάμεις ηττήθηκαν, λόγω των δυσμενών και δυσχερών προβλημάτων, που προέκυψαν, καθώς και της γενικότερης δύσκολης κατάστασης, που υφίσταντο, έδειξαν γενναιότητα και περίσσιο θάρρος και πολέμησαν, μέχρις εσχάτων. 

Επιπλέον, η επανάσταση στη Μολδοβλαχία, καθυστέρησε και την επέμβαση πολυάριθμων οθωμανικών δυνάμεων στη νότια Ελλάδα (για να καταπνίξουν την εξέγερση σ’ αυτή τη περιοχή) και ως εκ τούτου, η επανάσταση εδραιώθηκε εκεί και με την αυταπάρνηση των Ελλήνων επαναστατών στη Μολδοβλαχία, κατανοούμε ότι, οι Έλληνες πολέμησαν και θυσίασαν τα πάντα για την ελευθερία τους, τις αξίες και τα ιδανικά του ελληνισμού. 

Επιμέλεια: Βαγγέλης Κούλης για το Hondos News