Του Χρήστου Βεργέτη, οι Έλληνες οι μεγαλύτεροι θαλασσοπόροι της ιστορίας τουλάχιστον από τη 3η χιλιετία π.Χ. ταξίδευαν σε πάρα πολλά μέρη του κόσμου δημιουργώντας μεγάλες αποικίες.
Ιδιαίτερα σημαντικές αποικίες ίδρυσαν στα παράλια της Φοινίκης και στις γύρω περιοχές εκεί που βρίσκονται σήμερα ο Λίβανος, η Συρία, η Ιορδανία, η Παλαιστίνη κ.α. Μερικές από τις πιο γνωστές Ελληνικές πόλεις που ανθούσαν εκεί ήταν η Σιδών, η Ασκαλών, η Βύβλος, η Άραδος, τα Γάδαρα, η Δαμασκός, κ.α.
Έντονη δραστηριότητα σε αυτά τα μέρη ανέπτυξαν και οι Αρκάδες. Από τους μύθους γνωρίζουμε ότι οι αρχαίοι Αρκάδες μετά τον Τρωικό πόλεμο ταξίδεψαν στην Κύπρο με αρχηγό τον βασιλιά Αγαπήνορα, ο οποίος έγινε ο ιδρυτής της Πάφου. Την σχέση Αρκαδίας Κύπρου επιβεβαιώνουν διάφορα στοιχεία - ευρήματα όπως η μεγάλη ομοιότητα αρχαίας Αρκαδικής και Κυπριακής διαλέκτου, το χάλκινο άγαλμα του Απόλλωνα Κεραιάτη (περίπου 1200 π.Χ.) που βρέθηκε στην αρχαία Κυπριακή πόλη Εγκωμη κ.α. Η λατρεία του Απόλλωνα Κεραιάτη δηλαδή του θεού που φέρει κέρατα στη κεφαλή ήρθε σύμφωνα με τους αρχαιολόγους από την Αρκαδία στην Κύπρο. Από την Κύπρο περνούσαν εύκολα οι Αρκάδες στα παράλια της Φοινίκης και στην υπόλοιπη Ασία.
Ο Στέφανος ο Βυζάντιος αναφέρει ότι ο Δαμασκός από την Αρκαδία υιός του Ερμή και της νύμφης Αλιμήδης ίδρυσε την Δαμασκό της Συρίας. Παραθέτει άλλη μια παράδοση για την πόλη. Σύμφωνα με αυτή στην εκστρατεία του Διόνυσου για την Ινδία ο Δαμασκός ένας ακόλουθος του θεού έκοψε ένα κλήμα που φύτεψε ο Διόνυσος. Ο θεός οργίστηκε με το γεγονός για αυτό έγδαρε ζωντανό τον Δαμασκό - [βλ. Γ. Λεκάκης εισήγηση στο Συνέδριο «Οι δραματικές αλλαγές στον πλανήτη και οι αρχαιοελληνικές ρίζες της οικολογικής ηθικής», Πανεπιστήμιο Πατρών, 17-20 Ιουνίου 2018].
Στο σημείο που έγιναν αυτά χτίστηκε η Δαμασκός. Και οι δύο ιστορίες του Στέφανου δείχνουν ότι η ίδρυση της Δαμασκού έγινε από τους Αρκάδες. Είναι γνωστό ότι στρατηγός του Διόνυσου ήταν ο θεός των Αρκάδων Παν - Πάνας. Στην εκστρατεία του θεού στην Ινδία συμμετείχαν μαζί με τον Πάνα οι Αρκάδες οπότε σε πολλές περιοχές που περνούσαν δημιουργούσαν πόλεις όπως η Δαμασκός. Άλλωστε ο Παν είναι υιός του Ερμή όπως ο Δαμασκός, με αυτούς τους συσχετισμούς φαίνεται για άλλη μια φορά η αρκαδική ταυτότητα της Δαμασκού.
Η πόλη της Γάζας δημιουργήθηκε από τον υιό του Ηρακλή Αζάν. Η ονομασία μας παραπέμπει στην Αζανία περιοχή της Αρκαδίας. Η Αζανία πήρε το όνομα της από τον Αζάνα υιό του Αρκάδα. Το κοινό όνομα των δύο ηρώων θεωρώ ότι φανερώνει τη σχέση που είχαν οι αρχαίοι Αρκάδες με τη πόλη της Γάζας. Άλλωστε όπως τονίζουμε και σε προηγούμενα άρθρα ο Ηρακλής συσχετίζεται σε πάρα πολλούς μύθους με την Αρκαδία. Επίσης, η Γάζα ονομαζόταν και Μίνωα από τον βασιλιά της Κρήτης Μίνωα. Είναι γνωστό ότι οι Κρήτες ήταν κυρίαρχοι σε αυτά τα μέρη για αρκετά έτη αφήνοντας τα ίχνη τους μέχρι σήμερα.
Στις περιοχές αυτές υπάρχει άλλο ένα μοναδικό στοιχείο που αποδεικνύει την παρουσία των Αρκάδων. Είναι η λατρεία του θεού Πάνα. Υπήρχαν διάφορες πόλεις και τοποθεσίες που έφεραν το όνομα του θεού όπως η πόλη Πανεάς που βρισκόταν στη Φοινίκη, ή το λιμάνι Πανία στη Κιλικία. Η πόλη Πανεάς στα χρόνια του Ηρώδη πήρε το όνομα Καισάρεια Πανεάς – Παράλιος Καισάρεια, ενώ σήμερα λέγεται Μπανιάς. Ο Γ. Λεκάκης στο άρθρο του «Αρχαίο Ναυάγιο εμπορικού πλοίου, εποχής Μεγάλου Κωνσταντίνου…» αναφέρεται σε ένα βυθισμένο εμπορικό πλοίο ρωμαϊκής εποχής που βρίσκεται στα ανοικτά των ακτών του Πανεά (σημ. Ισραήλ). Οι θαλάσσιες έρευνες έχουν εντοπίσει νομίσματα, χάλκινο λαμπτήρα με την εικόνα του θεού Ήλιου και άλλα σπουδαία ευρήματα.
Στα υψίπεδα του Γκολάν σε μια έκταση που κατέχει το Ισραήλ βρίσκεται ένα σπήλαιο που λεγόταν Πάνιον. Το σπήλαιο αυτό είναι διάσημο γιατί από εκεί πηγάζει ο ποταμός Ιορδάνης. Το σπήλαιο μαζί με τη γύρω περιοχή (δένδρα, καταρράκτες) ήταν αφιερωμένα στον θεό Πάνα. Αρχαιολόγοι έχουν ανακαλύψει διάφορες αρχαιότητες στο μέρος μεταξύ αυτών βωμό του Πανός (βλ. άρθρο Γ. Λεκάκη «Στην Πόλη του Πανός, στο νυν Ισραήλ»). Το όνομα του Ιορδάνη έχει ετυμολογική σχέση με τον ποταμό Ιάρδανο της Ηλείας. Την εποχή του Ομήρου μέρος του ποταμού κατείχαν οι Αρκάδες και οι Πύλιοι Μεσσήνιοι του Νέστορα γεγονός που τους προξενούσε συνοριακές διαμάχες. Με βάση όλα αυτά είναι πιθανόν ακόμα και την ονομασία του περιβόητου Ιορδάνη να την είχαν δώσει οι Αρκάδες στηρίζοντας εν μέρει την υπόθεση μας στο ότι τα νερά του ποταμού προέρχονταν από σπήλαιο (περιοχή) αφιερωμένο στον Πάνα αλλά και στη μεγάλη παρουσία τους στις γύρω περιοχές.
Πηγή: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 17.10.2023.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ «Εκ του στρατηγού του Διονύσου, Πανός ονομάσθηκε ο ’’πανικός’’».
- ΒΥΖΑΝΤΙΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ «ΕΘΝΙΚΑ».
- ΓΕΩΡΓΑΛΑΣ Γ. Κ. «ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΑΠΛΩΣΙΣ ΤΩΝ ΑΙΓΑΙΩΝ», εκδ. Ερωδιός.
- ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Παν. Ι. «ΑΡΚΑΔΙΑ Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΒΙΒΛΟΣ ΤΗΣ ΓΕΝΕΣΕΩΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ», εκδ. Πελασγός.
- Λεκάκης Γ. «Στην πόλη του Πανός, στο νυν Ισραήλ, ευρέθη βωμός για τον Πάνα Ηλιοπολίτη, αφιέρωμα του Αθηναίου από την Αντιόχεια!», στο ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 3.12.2020.
- Λεκάκης Γ. «Αρχαίο Ναυάγιο εμπορικού πλοίου, εποχής Μεγάλου Κωνσταντίνου», ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ, 20.5.2016.
- ΠΑΥΣΑΝΙΑΣ «ΑΡΚΑΔΙΚΑ»
- TLG.