Σαν σήμερα ξεκίνησε ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος| Αφιέρωμα σε αυτό το σημαντικό γεγονός της Ιστορίας

ΠΡΟΛΟΓΟΣ:

  Ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος, ήταν ένας πόλεμος, ο οποίος διεξήχθη από τις 28 Ιουλίου του 1914 έως τις 11 Νοεμβρίου του 1918. Ήταν Παγκόσμιος πόλεμος, επειδή διεξήχθη σε πολλά σημεία του κόσμου και επειδή, συμμετείχαν σ’ αυτόν όλες οι τότε Μεγάλες Δυνάμεις του κόσμου. 

ΑΙΤΙΕΣ ΚΑΙ ΑΦΟΡΜΕΣ:

Εικόνα 1: Οι αντίπαλες δυνάμεις του Α Παγκοσμίου πολέμου.

 Κατ’ αρχάς, οι αιτίες, οι οποίες οδήγησαν στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο είναι πολλές. Από τον 19^ο αιώνα, υφίσταντο μεγάλος ανταγωνισμός ανάμεσα στις τότε Μεγάλες Δυνάμεις. 

Πιο συγκεκριμένα: η οικονομική ανάπτυξη της Γερμανίας, η οποία προήλθε από τη ραγδαία εκβιομηχάνισή της, οδήγησε στην όξυνση του ανταγωνισμού της με την Αγγλία για την κυριαρχία στις μεγάλες αγορές του κόσμου, αφού εκείνη την περίοδο, η Αγγλία διέθετε το πιο ισχυρό ναυτικό σ’ όλο το κόσμο. 

Επιπλέον, η Γαλλία ήθελε να αποκαταστήσει το γόητρο της εις βάρος της Γερμανίας, λόγω της ήττας της (της Γαλλίας) στον Γαλλογερμανικό πόλεμο του 1870-1871, που είχε, ως αποτέλεσμα να απωλέσει ορισμένα εδάφη από την εδαφική της ακεραιότητα, την Αλσατία και τη Λορένη, τις οποίες ήθελε να τις προσαρτήσει πάλι στην εδαφική της επικράτεια.

 Παράλληλα, η Αυστροουγγαρία εβρίσκετο σ’ ανταγωνισμό με τη Ρωσία, η οποία αφορούσε την επιρροή της εκάστοτε χώρας στα Βαλκάνια. Τα νέα Βαλκανικά κράτη, τα οποία δημιουργήθηκαν με την απελευθέρωση τους από την Οθωμανική αυτοκρατορία κρατούσαν ευνοϊκή στάση απέναντι στις διεκδικήσεις των εθνικών μειονοτήτων της Αυστροουγγαρίας και απειλούσαν την ενότητά της. Γι’ αυτό το λόγο, η Αυστροουγγαρία, ήθελε να διατηρηθεί η κατάσταση στα Βαλκάνια, όπως ήταν. Από την άλλη πλευρά, η Ρωσία έψαχνε διέξοδο, με σκοπό να βγει στη Μεσόγειο και γι’ αυτό το λόγο, υποστήριζε τα Βαλκανικά κράτη. Αυτή η τακτική της Ρωσίας, αντιτίθετο στις πολιτικές, τις οποίες ήθελαν να επιβάλλουν οι κυβερνήσεις της Γερμανίας και της Αυστροουγγαρίας, όσον αφορούσε τα Βαλκάνια.

  Μ’ αυτό τον τρόπο, δημιουργήθηκαν δύο αντίπαλοι συνασπισμοί. Πιο συγκεκριμένα: η Αντάντ ή αλλιώς η Εγκάρδια Συνεννόηση, η οποία αποτελείτο από την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία και τη συμμαχία των Κεντρικών Δυνάμεων, στην οποία περιλαμβάνονταν, η Γερμανία, η Αυστροουγγαρία και αρχικά η Ιταλία. Η δημιουργία των δύο αυτών μεγάλων συνασπισμών, είχε ως αποτέλεσμα, ο ανταγωνισμός μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων, να γίνεται πιο έντονος και όλα έδειχναν ότι, οδεύαμε σε μια ένοπλη σύγκρουση, όπερ και εγένετο.

                                        

                                          Εικόνα 2: Η δολοφονία του Φραγκίσκου Φερδινάνδου.

 Στις 28 Ιουνίου του 1914, δολοφονήθηκαν ο διάδοχος του θρόνου της Αυστροουγγαρίας Φραγκίσκος Φερδινάνδος και η σύζυγος του Σοφία στο Σαράγεβο της Βοσνίας, από τον Γκαβρίλο Πρίντσιπ, ο οποίος ήταν Σερβοβόσνιος φοιτητής. Η κυβέρνηση της Αυστροουγγαρίας, μόλις έμαθε για τη δολοφονία, θεώρησε υπεύθυνη τη κυβέρνηση της Σερβίας και της κήρυξε το πόλεμο στις 28 Ιουλίου του 1914. Ήταν η αρχή του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου.

Η ΑΡΧΗ ΤΟΥ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΠΑΛΕΣ ΔΥΝΑΜΕΙΣ:

  Στις 28 Ιουλίου του 1914, ξεκίνησε ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος. Λίγες ημέρες αργότερα, η Γερμανία, της οποίας ηγείτο ο Κάιζερ Γουλιέλμος ο Β΄, κήρυξε το πόλεμο στη Ρωσία, υποστηρίζοντας τη σύμμαχο της Αυστροουγγαρία και στις 4 Αυγούστου εισέβαλε στο Βέλγιο (η Γερμανία), η οποία είχε ως στόχο να κυριεύσει τη Γαλλία. Η Αγγλία και η Ιαπωνία, βλέποντας την επίθεση της Γερμανίας εναντίον του Βελγίου, της κήρυξαν το πόλεμο. 

Όσον αφορά, τα βαλκανικά κράτη, η Βουλγαρία και η Οθωμανική αυτοκρατορία συντάχθηκαν με τις Κεντρικές Δυνάμεις, ενώ η Σερβία, η Ρουμανία και το Μαυροβούνιο, εντάχθηκαν στη συμμαχία των δυνάμεων της Αντάντ. Η Πορτογαλία και το Βέλγιο, ήταν με το μέρος της Αντάντ, ενώ η Ιταλία, αρχικά ήταν ουδέτερη και είχε μια πιο συμμαχική διάθεση με τις Κεντρικές δυνάμεις, από το 1915, προσχώρησε στις δυνάμεις της Αντάντ. 

Οι Η.Π.Α και η Κίνα, εντάχθηκαν στη συμμαχία της Αντάντ από το 1917, όταν η Ρωσία, αποσύρθηκε από τον πόλεμο, λόγω της Οκτωβριανής επανάστασης των Μπολσεβίκων (ηγέτης τους ήταν ο Βλαντιμίρ Λένιν), αφού ανέτρεψαν τον Αλεξάντρ Κερένσκι, αφού ήδη από το Μάρτιο του 1917, είχαν ανατρέψει το τσάρο Νικόλαο Β΄ και αφού, επικράτησαν οι μπολσεβίκοι και εγκαθίδρυσαν σιγά σιγά το κομμουνιστικό καθεστώς στη Ρωσία, εξήλθε από τον επικείμενο πόλεμο, με τη συνθήκη Μπρεστ-Λιτόφσκ , που υπέγραψαν οι μπολσεβίκοι με τη γερμανική κυβέρνηση το Μάρτιο του 1918, στην πόλη της Λευκορωσίας Μπρεστ-Λιτόφσκ, εξού η συνθήκη πήρε το όνομα της πόλης. 

            Η ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ:

  Όσον αφορά, την Ελλάδα, υπήρχαν δύο απόψεις, στο εάν θα έπρεπε η Ελλάδα, να λάβει μέρος στον πόλεμο. Ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, υποστήριζε ένθερμα την συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο με τη πλευρά της Αντάντ, αποβλέποντας στην κατάληψη νέων εδαφών και στην περαιτέρω υλοποίηση της Μεγάλης Ιδέας, ενώ ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α΄, υποστήριζε την ουδετερότητα και τη μη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο, αλλά αυτή η στάση του Κωνσταντίνου εξυπηρετούσε τη Γερμανία και τις Κεντρικές Δυνάμεις. 

Επιπλέον, ο Κωνσταντίνος είχε υιοθετήσει αυτή τη στάση, επειδή η γυναίκα του Σοφία, ήταν αδελφή του Κάιζερ της Γερμανίας Γουλιέλμου του Β΄, οπότε τον συνέδεαν συγγενικούς δεσμούς με τη κυβέρνηση της Γερμανίας και το γεγονός ότι, είχε σπουδάσει στη στρατιωτική σχολή στη Γερμανία. Οι δύο άνδρες αντιπαρατέθηκαν σφοδρά και αυτή η αντιπαράθεση,  είχε ως αποτέλεσμα, να διχαστεί ο λαός. Αυτή η διχόνοια, η οποία δημιουργήθηκε, ανάμεσα στο λαό, ονομάστηκε «Εθνικός Διχασμός».

 Η κατάσταση οξύνθηκε, όταν συμμαχικά στρατεύματα της Αντάντ, αποβιβάστηκαν  στη Θεσσαλονίκη και όταν οι Βούλγαροι κατέλαβαν τη Σερβία, ο ελληνικός στρατός δεν έσπευσε να βοηθήσει τους παλιούς του συμμάχους Σέρβους. Αυτό εξερέθισε τους συμμάχους, που έριξαν την ευθύνη στο φιλογερμανό βασιλιά Κωνσταντίνο. Την άνοιξη του 1916 οι Βούλγαροι κατέλαβαν την Ανατολική Μακεδονία κι έκαναν φοβερές σφαγές σε βάρος των Ελλήνων.

  Ο Ελευθέριος Βενιζέλος, τότε έκανε το κίνημα της Εθνικής Αμύνης, μετέβη στη Θεσσαλονίκη και σχημάτισε φιλική κυβέρνηση προς την Αντάντ (26 Αυγούστου 1916). Η Ελλάδα χωρίστηκε στα δυο: Το «κράτος των Αθηνών», υπό τον βασιλιά Κωνσταντίνο, ο οποίος υποστήριζε την ουδετερότητα και το οποίο, περιλάμβανε όλες τις περιοχές της νότιας Ελλάδας ή όπως, ονομάστηκε τις περιοχές της «Παλαιάς Ελλάδας» και το «κράτος της Θεσσαλονίκης», υπό τον Ελευθέριο Βενιζέλο, ο οποίος υποστήριζε τη συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο στο πλευρό της Αντάντ και το οποίο, περιλάμβανε τις νέες περιοχές, οι οποίες είχαν καταληφθεί στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων.  

Τη λύση έδωσαν οι Άγγλοι και οι Γάλλοι, οι οποίοι υποχρέωσαν το βασιλιά Κωνσταντίνο να φύγει από την Ελλάδα, με το ναυτικό αποκλεισμό του Πειραιά, ο οποίος έγινε το Νοέμβριο του 1916. Έτσι, ο βασιλιάς παραιτήθηκε και έφυγε στο εξωτερικό. Τότε, ο Βενιζέλος μετέβη στην Αθήνα και σχημάτισε κυβέρνηση εθνικής ενότητας και στις 27 Ιουνίου του 1917, η Ελλάδα εισήλθε στον πόλεμο με τη πλευρά της Αντάντ.

ΟΙ ΣΗΜΑΝΤΙΚΕΣ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ:

  Στην αρχή του πολέμου, οι πιο μεγάλες μάχες έγιναν στη Γαλλία και το Βέλγιο (Δυτικό Μέτωπο). Οι Γερμανοί κυρίευσαν μεγάλο τμήμα των χωρών αυτών και απείλησαν το Παρίσι. Οι Γάλλοι κατόρθωσαν να οργανώσουν την άμυνά τους σ’ ένα μέτωπο 750 χλμ. από τη Βόρεια Θάλασσα ως το βορειοδυτικό άκρο της Ελβετίας, όπου έγινε ένας φοβερός πόλεμος χαρακωμάτων, που κράτησε έως το 1918.

Εικόνα 3: Στρατιώτες στα χαρακώματα, στη διάρκεια του Α Παγκοσμίου πολέμου.

  

 

  

Την περίοδο, που οι Γερμανοί πολιορκούσαν το Παρίσι, τους επιτέθηκαν οι Ρώσοι και κυρίευσαν σημαντικά εδάφη της Ανατολικής Πρωσίας (Ανατολικό Μέτωπο). Ο αρχιστράτηγος του γερμανικού στρατού φον Μόλτκε, διόρισε διοικητή του στρατού της Ανατολικής Πρωσίας τον στρατηγό Χίντεμπουργκ, ο οποίος κατόρθωσε να απωθήσει τους Ρώσους, νικώντας τους στις μάχες του Τάνεμπεργκ (26-31 Αυγούστου 1914) και των Μαζουριανών Λιμνών (9-14 Σεπτεμβρίου).Οι Ρώσοι με νέες δυνάμεις οργάνωσαν την άμυνα τους στη γραμμή από την Ανατολική Πρωσία ως τα Καρπάθια (900 χλμ.) και ο πόλεμος αυτός έγινε αγώνας χαρακωμάτων. Τον Μάιο του 1915 οι Ρώσοι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν, αφού έχασαν πολύ στρατό.

  Τον Οκτώβριο του 1915, η Αντάντ κήρυξε τον πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, προσπαθώντας να βοηθήσει τους Ρώσους. Ο συμμαχικός στόλος με βάση τη Λήμνο, επιχείρησε να περάσει τα στενά των Δαρδανελίων, αλλά δεν το κατόρθωσε, γιατί οι Τούρκοι τους απώθησαν. Οι Σύμμαχοι αναζητούσαν βάση για το στόλο και το στρατό τους στο Αιγαίο και χωρίς την άδεια της Ελλάδας, που τηρούσε ουδετερότητα, εκείνη τη περίοδο, αποβιβάστηκαν στη Θεσσαλονίκη (2 Οκτωβρίου 1915). Οι Γερμανοί και οι Βούλγαροι κατέλαβαν τη Σερβία κι έτσι δημιουργήθηκε το «Βαλκανικό Μέτωπο».

  Στο Δυτικό Μέτωπο, διεξήχθησαν φονικές μάχες στα χαρακώματα. Το 1916 διεξήχθη, η φοβερή μάχη του Βερντέν (πόλη της Γαλλίας), ανάμεσα σε Γάλλους και Γερμανούς, που κράτησε 10 μήνες (21 Φεβρουαρίου - 18 Δεκεμβρίου), με τρομακτικές απώλειες και για τους δύο αντιπάλους. Οι Σύμμαχοι, για να εξασθενήσουν τη Γερμανία, απέκλεισαν με τους στόλους τους τη Βαλτική και την Αδριατική. Οι Γερμανοί, όμως, με τα υποβρύχιά τους βύθισαν πολλά συμμαχικά πλοία. Επιπρόσθετα, οι Άγγλοι νίκησαν τους Τούρκους στην Παλαιστίνη και τη Μεσοποταμία, όπως και ο ελληνικός στρατός νίκησε τους Βούλγαρους στο Σκρα (οικισμός του νομού Κιλκίς) στις 17 Μαΐου 1918. Μεγάλες ήταν και οι επιτυχίες των Ιταλών κατά των Αυστριακών.

                            ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΝΘΗΚΕΣ:

 

Εικόνα 4: Η Συνθήκη των Βερσαλλιών.

 

Οι Γερμανοί, όταν άρχισαν να βλέπουν ότι χάνουν τον πόλεμο και οι σύμμαχοι τους εγκατέλειπαν, υπογράφοντας χωριστές συνθήκες ειρήνης με τις δυνάμεις της Αντάντ. Για να αποφύγουν μεγαλύτερη αιματοχυσία, επαναστάτησαν και ζήτησαν να υπογράψει συνθήκη ανακωχής η κυβέρνηση της Γερμανίας.

 

Στις 9 Νοεμβρίου εγκαθιδρύθηκε στη Γερμανία, καθεστώς αβασίλευτης δημοκρατίας και ο αυτοκράτορας Γουλιέλμος Β' εγκατέλειψε τη χώρα. Στις 5 το πρωί της 11ης Νοεμβρίου 1918 υπογράφηκε, η παράδοση της Γερμανίας μέσα σ’ ένα βαγόνι τραίνου στο δάσος της Κομπιένης (60 χλμ βόρεια του Παρισιού) και στις 11 το πρωί της ίδιας ημέρας. Στις 18 Ιουνίου 1919, υπογράφηκε η συνθήκη των Βερσαλλιών, που επέβαλε επαχθείς όρους στην ηττημένη Γερμανία. Πιο συγκεκριμένα: η Γερμανία, υποχρεώθηκε να καταβάλλει μεγάλες χρηματικές αποζημιώσεις, οι οποίες έπληξαν τόσο την οικονομία της όσο και το εμπόριο της. Ταυτόχρονα, αναγκάστηκε να παραιτηθεί από τα κυριαρχικά της δικαιώματα, που είχε σε πολλές περιοχές, όπως στις περιοχές της Ρηνανίας και του Ρουρ, οι οποίες αποστρατικοποιήθηκαν.

  Η Ελλάδα, η οποία ήταν ανάμεσα στους νικητές του πολέμου, της παραχωρήθηκαν εδάφη και έτσι αύξησε την εδαφική της ακεραιότητα και ως εκ τούτου, υλοποιήθηκε περαιτέρω η Μεγάλη Ιδέα. Με την συνθήκη του Νειγύ (27 Νοεμβρίου 1919) της αποδόθηκε η Δυτική Θράκη, ενώ με τη συνθήκη των Σεβρών (10 Αυγούστου 1920) της παραχωρήθηκαν η Ανατολική Θράκη (μέχρι τα πρόθυρα της Κωνσταντινούπολης), τα νησιά Ίμβρος και Τένεδος, καθώς και η δυνατότητα εξάσκησης κυριαρχικών δικαιωμάτων στην περιοχή της Σμύρνης.

                                                        ΕΠΙΛΟΓΟΣ:

  Καταληκτικά, ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος, ήταν ένας από τους πιο αιματηρούς πολέμους στην παγκόσμια ιστορία. Υπήρξαν εκατομμύρια νεκροί και τραυματίες. Ήταν ένας πρωτόγνωρος πόλεμος για τα δεδομένα εκείνης της περιόδου, αφού χρησιμοποιήθηκαν για πρώτη φορά όλα τα τότε σύγχρονα πολεμικά μέσα από όλα τα κράτη, τα οποία συμμετείχαν στον πόλεμο. Γι’ αυτό το λόγο, ονομάστηκε «Μεγάλος πόλεμος».

Επιμέλεια: Βαγγέλης Κούλης για το Hondos News.