Αναδημοσίευση από το Αφιέρωμα του Hondos News στον «Γέρο του Μοριά στις 27 Μαρτίου 2021.
Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
~Η λάμψις των προγόνων θεατρίζει την ασχήμια των τέκνων, αν οι μεταγενέστεροι είναι ανόμιοι των επαινεμένων αρχαίων, ή κοιμώμενοι εις ταις προπατορικαίς δάφναις ταις άφησαν να μαραθούν και να τριφθούν, αν μίσος φθόνος, δεισιδαιμονία, ανανδρία, εμφύλιοι πόλεμοι εξώρισαν ελευθερίαν και αρετήν μη γένοιτο να τιμούνται όσοι ατιμούν τους γεννήτορας. Άλλ΄ εις τα 1821, σαν σήμερα την εορτήν του Ευαγγελισμού, η Ελληνική γενεά ετόλμησε κίνημα δίκαιο, ιερό, πυκνό κινδύνων, όθεν μεγαλόψυχο, και του οποίου η δόξα θα σώζεται έως την συντέλειαν των αιώνων>>. (απομνημονεύματα Κολοκοτρώνη σελ. 9)
¨ Η αρχή…¨
Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης γεννήθηκε τον Απρίλιο του 1770 στο Ραμοβούνι της Μεσσηνίας, κάτω από ένα δέντρο. Όταν πήγαν τα ευχάριστα νέα στον παππού, εκείνος δεν χάρηκε καθόλου λέγοντας πως αυτό το παιδί θα μεγαλώσει, θα παντρευτεί, θα κάνει παιδιά και εγγόνια, όμως λευτεριά δεν θα δει. Καταγόταν από μια οικογένεια που είχε προσφέρει πολλά στον αγώνα για την απελευθέρωση. Από το 1746 μέχρι το 1806 χάθηκαν 70 άτομα από την οικογένειά του για την ελευθερία την Ελλάδας. Ο ίδιος χάνει τον πατέρα του σε ηλικία 10 ετών.
Στην ίδια ηλικία, το χαστούκι ενός Τούρκου θα αποτελέσει την αφορμή να δώσει όρκο για την απελευθέρωση της πατρίδας. Στα 15 του, γίνεται κλεφτόπουλο και το όνομα του ξεκινάει να ακούγεται με τρόμο στα αυτιά των Τούρκων, που με μανία έψαχναν τον Θοδωράκη, που στο χέρι του είχε χαραγμένη την ημερομηνία της γέννησής του. Ένα παιδί, που από την τρυφερή αυτή ηλικία έδειχνε ότι θα τηρήσει τον όρκο του.
Το 1785 θα μετακομίσει στο Άκοβο με την οικογένεια του. Εκεί θα αντριωθεί, θα διοριστεί αρματολός και πέντε χρόνια αργότερα θα παντρευτεί την κόρη του προεστού, Αικατερίνη Καρούτσου. Μέχρι το 1797 σαν οικογενειάρχης και νοικοκύρης, απέκτησε κτήματα, σπίτι και περιουσία. Επίσης εκεί γεννήθηκαν τα πρώτα παιδιά του. Η δράση του Κολοκοτρώνη σιγά-σιγά απλώθηκε, μαζί με τη φήμη του, σ' όλη την Πελοπόννησο.
Το 1802 είχε γίνει τόσο επικίνδυνος στους κατακτητές, ώστε ο βοεβόδας (τίτλος αξιωματούχου) της Πάτρας πέτυχε να εκδοθεί σουλτανικό φιρμάνι που τον καταδίκαζε σε θάνατο. Μετά από κυνηγητό με τους Τούρκους αναγκάζεται να καταφύγει στην Ζάκυνθο. Εκεί, δουλεύοντας σαν κρεοπώλης είχε την σχετική οικονομική άνεση ώστε να μορφώσει τους γιούς του, Πάνο και Γενναίο, κοντά στον καλύτερο δάσκαλο τον Μαρτελάο, ο οποίος ήταν δάσκαλος του Σολομού και του Κάλβου, παρακολουθώντας και ο ίδιος τα μαθήματα.
΄΄Ο Αρχιστράτηγος΄΄ και η δράση του
”Ο κόσμος μας έλεγε τρελούς. Ημείς, αν δεν είμεθα τρελοί, δεν εκάναμε την επανάσταση….”
Στα χρόνια που ζούσε στη Ζάκυνθο, θα μετατραπεί σε έναν ολοκληρωμένο επαναστάτη, σε έναν άνθρωπο που ξεφεύγει από την τοπική διάσταση και αποκτά μια πιο συνολική εικόνα των πραγμάτων, καθώς και σε έναν πιο συγκροτημένο δέκτη των ρευμάτων και των ποικίλων συνιστωσών που θα εμπλακούν στην Ελληνική Επανάσταση. Μπορεί λοιπόν, να ξεκίνησε από κλέφτης στην Πελοπόννησο, αλλά στη Ζάκυνθο μπήκαν οι βάσεις ώστε να εξελιχθεί σε ηγέτη πανελλαδικής κλίμακας. Θα κατανοήσει γρήγορα όχι μόνο την τοπική αλλά και την ευρύτερη διάσταση της επαναστατικής πράξης, ενώ παράλληλα θα διαβάσει, όπως ο ίδιος εξομολογείται, αναγνώσματα σχετικά με την Ιστορία της Ελλάδας.
Γίνεται λοχαγός. Τότε του παραδόθηκε η στολή και η περικεφαλαία του με την οποία απεικονίζεται στα πορτρέτα του, η οποία είναι μια στολή του Βρετανικού αποικιακού στρατού. Θα υπηρετήσει στον αγγλικό στρατό. Χάρη σε αυτήν του τη θητεία, ο Κολοκοτρώνης θα γεμίσει εμπειρίες, θα γνωρίσει για πρώτη φορά την οργάνωση και τον τρόπο που εκπαιδεύεται ένα στράτευμα.
Ως μέλος της Φιλικής εταιρείας από το 1818, ο Κολοκοτρώνης πρωταγωνιστεί όχι απλώς στην έκρηξη της Επανάστασης, αλλά και σε μεγάλες νίκες. Παράλληλα, οργανώνει το στράτευμα, εκπαιδεύει τους άντρες και προσπαθεί να περιορίσει τα φαινόμενα της λιποταξίας. Βρίσκεται καθημερινά σε επαφή με τους στρατιώτες του. Ξεχωρίζει χάρη στην αναγνώριση και στον σεβασμό που είχε κερδίσει στο πεδίο της μάχης. Γνωρίζει όλα τα ονόματα των συμπολεμιστών του, τους μιλά άλλοτε πατρικά και άλλοτε αυστηρά, τους εμψυχώνει συχνά, μέχρι που τους τραγουδάει για να τους ενθαρρύνει.
Ο Κολοκοτρώνης στρατολογούσε συχνά βίαια άντρες για τη μάχη, οπότε καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολο ήταν να συγκροτήσει έναν στρατό με επαγγελματικά χαρακτηριστικά. Χάρη στην αποφασιστικότητά του και την στρατιωτική του ιδιοφυΐα οι Έλληνες μέτρησαν σημαντικές νίκες ενώ ασκούσε μεγάλη επιρροή στον λαό. Μέχρι το τέλος των αγώνων δεν σταμάτησε να μάχεται για την ανεξαρτησία των Ελλήνων.
Ο Κολοκοτρώνης «υπεγράφετο ως αρχιστράτηγος», ένα αξίωμα που δεν επικυρώθηκε ποτέ από την κυβέρνηση. Το γεγονός αυτό σηματοδότησε την έναρξη μιας αντιπαράθεσης που θα διαρκέσει μέχρι την παρέμβαση του Όθωνα. Επί της ουσίας σηματοδότησε και την έκρηξη των εμφύλιων αντιπαραθέσεων στο εσωτερικό της Επανάστασης. Στη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου, πολλές φορές προσπάθησε να αμβλύνει τις αντιθέσεις ανάμεσα στους αντιπάλους, αλλά παρόλα αυτά δεν απέτρεψε τη ρήξη.
΄΄Ο Πολιτικός΄΄ και το τέλος
“Παιδιά μου! Εις τον τόπο τούτο, οπού εγώ πατώ σήμερα, επατούσαν και εδημηγορούσαν τον παλαιό καιρό άνδρες σοφοί, και άνδρες με τους οποίους δεν είμαι άξιος να συγκριθώ και ούτε να φθάσω τα ίχνη των. (ομιλία στην Πνύκα).
Η εμπλοκή του στους δύο εμφύλιους πολέμους του στοιχίζει ανεπανόρθωτα και προκαλεί την πτώση του. Αν και διωγμένος, το 1825 του ζητείται να επιστρέψει για να βοηθήσει ώστε να ανακοπεί η επέλαση του Ιμπραήμ, κάτι που θα κάνει αμέσως. Εξάλλου και σε αυτό το κομμάτι ο Κολοκοτρώνης ταυτίζεται με την εξέλιξη της Ελληνικής Επανάστασης: είναι στην κορυφή της τον πρώτο χρόνο των μεγάλων νικών, αλλά και στο περιθώριό της στη φάση της παρακμής της.
Όμως θα ταυτίσει την Επανάσταση και με ένα άλλο σημαντικό κομμάτι της, τη διεθνοποίησή της. Υπογράφοντάς το 1825 την ¨Πράξη Υποταγής¨ στην Αγγλία, παρ΄ ότι φιλικά διακείμενος στη Ρωσία, συνέβαλε αποφασιστικά στη διεθνοποίηση του ζητήματος, γεγονός που τελικά συντέλεσε στην επίλυση του ελληνικού ζητήματος. Αποφασιστικός θα είναι και ο ρόλος του στη στήριξη του Καποδίστρια στη Δ' Εθνοσυνέλευση το 1829, στο Άργος. Ως το τέλος της Επανάστασης, ο Κολοκοτρώνης συνέχισε να διαδραματίζει ενεργό ρόλο στα στρατιωτικά και πολιτικά πράγματα της εποχής.
Μετά την απελευθέρωση, συντάχθηκε με τον Ιωάννη Καποδίστρια κι έγινε ένα από τα επιφανή στελέχη του Ρωσικού Κόμματος. Φυλακίστηκε όμως από την Αντιβασιλεία και το 1834 καταδικάστηκε σε θάνατο για εσχάτη προδοσία. Με την ενηλικίωση του Όθωνα, έλαβε χάρη και απελευθερώθηκε.
Το 1838 εκφώνησε την ιστορική ομιλία του μπροστά σε μαθητές στην Πνύκα. Αναφέρθηκε στην αρχή της επανάστασης και στο πώς αποφάσισαν οι υπόδουλοι Έλληνες να πολεμήσουν για την ελευθερία.
Τα τελευταία χρόνια της ζωής του, ο Κολοκοτρώνης τα πέρασε στην Αθήνα με την ερωμένη του Μαργαρίτα Βελισσάρη (η σύζυγός του είχε πεθάνει το 1820), στο ιδιόκτητο σπίτι του, στη γωνία των σημερινών οδών Κολοκοτρώνη και Λέκκα. Την ίδια περίοδο υπαγόρευσε στον Γεώργιο Τερτσέτη τα απομνημονεύματά του. Πέθανε από εγκεφαλικό επεισόδιο στις 4 Φεβρουαρίου του 1843, λίγο μετά την επιστροφή στο σπίτι του από δεξίωση στα Ανάκτορα. Ο Γέρος του Μοριά πέρασε στην αθανασία, την οποία είχε ήδη κατακτήσει.
{Τα οστά του Κολοκοτρώνη βρίσκονται στη Τρίπολη από τις αρχές του αιώνα. Ο Ελευθέριος Βενιζέλος φρόντισε για την μεταφορά τους στην Τρίπολη (κατόπιν αιτήματος των Αρκάδων), συνοδεύοντας μάλιστα ο ίδιος την μεταφορά τους. Το 1971 στην πλατεία του Άρεως στήθηκε ο ανδριάντας του και από το 1993 τα οστά βρίσκονται στη βάση του μνημείου αυτού, σε ειδική κρύπτη }.‘’ Ήταν ένας σοφός ο Θοδωράκης Κολοκοτρώνης. Και φαίνεται αυτό το πράγμα έτσι που μπορούμε κατευθείαν να τον ταυτίσουμε και να δούμε ότι σαρκώνει τις μεγάλες μορφές του ελληνισμού, φαίνεται από δύο σημεία.
Ένα από το γεγονός ότι δε φοβότανε το θάνατο. […] Φοβόμαστε το θάνατο, φοβόμαστε, ας λέμε ότι δε φοβόμαστε. Και ας κάνουμε τη σκέψη ότι μετά από 30, 40, 50 χρόνια, δε θα ζει κανείς από μας. Θα έχουμε πεθάνει όλοι.
Ο Γέρος όταν λέει ότι δε φοβόταν το θάνατο, εννοούσε ότι είχε φιλοσοφήσει επάνω σ’ αυτό. Αυτό είναι και το έσχατο σημείο της φιλοσοφίας. […] Φιλοσοφία είναι ένα πράγμα, το έχει πει ο Πλάτων, φιλοσοφία εστί μελέτη θανάτου. Δείχνει λοιπόν πόσο φιλοσοφημένος ήτανε, με τη στάση του απέναντι στο θάνατο.
Και το άλλο, η σχέση του με την Ελευθερία όπως βγαίνει από τον Θουκυδίδη. Που μας είπε, ότι η Ελευθερία είναι αποτέλεσμα ευψυχίας. Είμαστε ελεύθεροι μόνο όταν είμαστε από μέσα μας παλικάρια. Όταν μπορούμε και δαμάζουμε τα πάθη μας, και υψωνόμαστε με το φως του λόγου οδηγημένοι στην Ελευθερία.
Αυτή η αίσθηση της Ελευθερίας, δείχνει που είναι συνάρτηση Ελευθερία εσωτερική πρώτα και μετά έρχεται η εθνική, η πολιτική, η κοινωνική, όλες οι άλλες μορφές που είναι συνάρτηση αυτής της ανδρείας, της παλικαριάς. Και να πούμε δύο λόγια μόνο για τη δημοκρατική του αντίληψη που είχε, δεν ήταν από τα τζάκια ο Κολοκοτρώνης κι ούτε με τη δημογεροντία και τη γιανιτσαριά. Είχε και μεγάλες συγκρούσεις με τους δημογέροντες…
Γιατί ξεχάσαμε ακριβώς αυτό το δίδαγμα ότι οι Έλληνες μονιασμένοι πολεμήσανε μόνο 15 μήνες και κάναν θαύματα. Τα υπόλοιπα τέσσερα χρόνια, τεσσεράμισι χρόνια, σφαζόντουσαν σε έναν ανελέητο εμφύλιο πόλεμο. Εδώ είναι η μεγάλη ευθύνη που έχουμε εμείς οι δάσκαλοι που δεν το μάθαμε στα παιδιά μας. Και τα μεγαλώσαμε με πλάνες και απατηλές αντιλήψεις΄΄. ( απόσπασμα από την ομιλία του Δ. Λιαντίνη στην Τρίπολη το Φλεβάρη του 1993).
Εν κατακλείδι…
Ο Θοδωράκης Κολοκοτρώνης, ο γέρος του Μοριά, εξελίχθηκε στην πιο εμβληματική φιγούρα της Ελληνικής Επανάστασης και όχι άδικα. Ήταν μια σημαντική προσωπικότητα τόσο στα στρατιωτικά, όσο και στα πολιτικά θέματα του κράτους.
Για το πρόσωπό του εκφράστηκαν αισθήματα συμπάθειας και αντιπάθειας, αγάπης και φθόνου. Ενσάρκωσε με τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο την Επανάσταση: τη λεβεντιά, την ανδρεία, την ευρηματικότητα, τη στρατηγική ικανότητα, την αρετή, τη δικαιοσύνη.
<<Θέλει αρετή και τόλμη η ελευθερία>> και ο Κολοκοτρώνης κατείχε και τα δύο.
Μεγαλώνοντας στην ιστορική Τρίπολη, ο Κολοκοτρώνης είναι μια μορφή που σε συντροφεύει σε όλα τα στάδια της ζωής σου. Από τις σχολικές εορτές, τις παρελάσεις, την ιστορία, έως τις απλές περιπλανήσεις στους δρόμους της πόλης. Από τον θρόνο του στον Άγιο Θεόδωρο, τα Ταμπούρια, τα χωριά που κοσμούνται με προτομές του, ως τον τάφο του στο πρώτο νεκροταφείο Αθηνών και πάλι πίσω στην αγαπημένη του Αρκαδία, στον αδριάντα που αναπαύεται μέχρι σήμερα, θυμίζει τι σημαίνει ελληνική αρετή και αποτελεί λαμπρό και αιώνιο παράδειγμα του πεπρωμένου αυτού του μικρού και βασανισμένου λαού: `Να πραγματοποιεί το αδύνατο, αγγίζοντας την αθανασία΄΄
Λάμπει ο ήλιος στα βουνά, λάμπει και στα λαγκάδια, λάμπει και στ' Αρκουδόρεμα, στο έρμο Λαμποβίσι. Όπου είν' οι κλέφτες οι πολλοί, οι Κολοκοτρωναίοι…
( Ας μου συγχωρήσουν οι αγαπητοί αναγνώστες τυχόν ελλείψεις στις ιστορικές μου αναφορές).
Πηγές ~ > Συμβάντων Ελληνικής Φυλής
> Μηχανή του χρόνου
> Ομιλία Λιαντίνη στην Τρίπολη 1993
> Δ. Δημητρόπουλος, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης
Επιμέλεια κειμένου: Κωνσταντίνος Παναγούλης για το Hondos News