Την 28η Οκτωβρίου του 1940 η Ιταλία κήρυξε το πόλεμο εναντίον της Ελλάδας, με σκοπό να κατακτήσει τα εδάφη της και να επεκτείνει την επιρροή της στη Βαλκανική χερσόνησο. Βέβαια, η επίθεση αυτή είχε αποφασιστεί πολύ νωρίτερα από την 28η Οκτωβρίου, από την ηγεσία της Ιταλίας.
ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟΥ Α΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ Ο ΜΕΣΟΠΟΛΕΜΟΣ:
 |
| Εικόνα 1: Η υπογραφή της Συνθήκης των Σεβρών (1920). |
Κατ’ αρχήν, το 1918 τελείωσε ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος (1914-1918), με τις συνθήκες των Βερσαλλιών, του Σεν Ζερμέν, του Νειγύ, του Ριανόν και των Σεβρών. Όλες αυτές οι συνθήκες ήταν ταπεινωτικές για τους ηττημένους του πολέμου και ειδικά για τη Γερμανία, η οποία έχασε πολλά εδάφη, που κατείχε και η ήττα της στον πόλεμο είχε καταστροφικές συνέπειες στη κοινωνία της και συνάμα στην οικονομία της.
Αυτά είχαν, ως αποτέλεσμα τη κοινωνική αστάθεια, που υφίστατο, κατά τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, την οικονομική κατάρρευση και τις κοινωνικές συγκρούσεις. Αυτή την κατάσταση, εκμεταλλεύτηκε ο ακραίος πολιτικός Αδόλφος Χίτλερ, ο οποίος ήταν αρχηγός του ναζιστικού κόμματος (ιδρύθηκε το 1919 και ήταν ένα ακραίο φασιστικό κόμμα), ο οποίος αφού, αναρριχήθηκε στην εξουσία (1933), μέσω εκλογών, εγκαθίδρυσε δικτατορία και υποσχέθηκε στο γερμανικό λαό να επανακτήσει όλα τα χαμένα εδάφη από τον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο και να αποκαταστήσει το γόητρο της Γερμανίας.
Μία άλλη χώρα, η οποία δεν έμεινε ικανοποιημένη από τα εδάφη, που κέρδισε ήταν η Ιταλία, η οποία ανήκε στους νικητές του πολέμου. Όπως στη Γερμανία, έτσι και στην Ιταλία, υπήρχαν κοινωνικές συγκρούσεις και γενικά κοινωνική και πολιτική αστάθεια, την οποία εκμεταλλεύτηκε ο ακραίος πολιτικός Μπενίτο Μουσολίνι, ο οποίος είχε ιδρύσει το φασιστικό κόμμα (1921) και μέσω, παράνομων και αντιδημοκρατικών ενεργειών (η πορεία του Μουσολίνι προς τη Ρώμη), ανέλαβε την εξουσία το 1922. Όπως ο Χίτλερ στη Γερμανία, που υποσχέθηκε όλα τα παραπάνω στο λαό του, τις ίδιες υποσχέσεις έδωσε και ο Μουσολίνι στον ιταλικό λαό και ο οποίος του υποσχέθηκε, εκτός των άλλων, την κατάκτηση εδαφών, με σκοπό να επανακτήσει τη Ρωμαική Αυτοκρατορία (ήταν η επιθυμία του Μουσολίνι).
Το 1936 υπογράφτηκε το σύμφωνο της συμμαχίας ανάμεσα στη Γερμανία και την Ιταλία. Η συμμαχία ονομάστηκε: «Άξονας Ρώμης-Βερολίνου», όπου μετά από λίγο προσχώρησε σ’ αυτόν και η Ιαπωνία. Μ’ αυτό το σύμφωνο, έγινε σαφές σ’ όλους, οι επεκτατικές βλέψεις των τριών αυτών χωρών. Μετά απ’ αυτό το σύμφωνο, η Γερμανία ανακατέλαβε τις αποστρατικοποιημένες ζώνες των περιοχών της Ρηνανίας και του Ρουρ, κατέκτησε την Αυστρία και την Τσεχοσλοβακία.
Η Ιταλία κατέκτησε την Αιθιοπία (1936) και την Αλβανία (1939), ενώ η Ιαπωνία είχε ήδη κατακτήσει από το 1931 τη περιοχή της Μαντζουρίας στη Κίνα. Παρά τις προσπάθειες της Αγγλίας και της Γαλλίας, οι οποίες εφάρμοσαν την τακτική του κατευνασμού, ώστε να μην οδηγηθεί η Ευρώπη σε μια ακόμη αιματηρή σύγκρουση (Σύμφωνο του Μονάχου, που υπογράφτηκε από τη Μεγάλη Βρετανία, τη Γαλλία, τη Γερμανία και την Ιταλία το 1938, όπου ικανοποιήθηκαν όλα τα αιτήματα του Χίτλερ), ήταν αναπόφευκτη.
Η ΠΡΟΕΤΟΙΜΑΣΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΠΕΡΧΟΜΕΝΟ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΟ ΠΑΡΑΣΚΗΝΙΟ:
Η Ελλάδα έμεινε ουδέτερη καθ’ όλη τη διάρκεια του Μεσοπολέμου, σ’ όλα αυτά τα γεγονότα, που εκτυλίχθηκαν στην υπόλοιπη Ευρώπη. Το 1923, οι Ιταλοί βομβάρδισαν το νησί της Κέρκυρας και ο Μουσολίνι ζήτησε ορισμένο χρηματικό ποσό. Το 1929, ο πρωθυπουργός της Ελλάδας, ο Ελευθέριος Βενιζέλος υπέγραψε με το δικτάτορα της Ιταλίας Μπενίτο Μουσολίνι, δεκαετές σύμφωνο φιλίας ανάμεσα στις δύο χώρες.
 |
| Εικόνα 2: Οχυρωματικές εργασίες από τον ελληνικό στρατό. |
Πιο συγκεκριμένα: Στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα, κατασκευάστηκαν μυστικά τα περίφημα οχυρά Ρούπελ ή όπως ονομάστηκε «η γραμμή Μεταξά», η οποία υπήρξε καθοριστική στην μετέπειτα εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα το 1941. Επιπλέον, κάθε καλοκαίρι, πριν το 1940, κλήθηκαν Έλληνες πολίτες από τον ελληνικό στρατό μυστικά, μέσω ατομικών φύλλων πορείας, σε στρατιωτικές ασκήσεις, ώστε να ήταν έτοιμοι σε περίπτωση πολέμου.
Επιπρόσθετα, το καθεστώς της 4ης Αυγούστου επεδίωξε να έχει καλές σχέσεις με τη Μεγάλη Βρετανία, η οποία εκείνη την περίοδο διέθετε το πιο δυνατό και καλά εξοπλισμένο ναυτικό και αυτό επετεύχθη. Το 1939 η Μεγάλη Βρετανία, έδωσε εγγυήσεις προς την Ελλάδα, δηλαδή ότι, σε περίπτωση επίθεσης της Ιταλίας (εναντίον της Ελλάδας), η Αγγλία θα παρείχε στρατιωτική βοήθεια προς την Ελλάδα. Όπως, δήλωσε ο Μεταξάς σε συνέντευξή του, που παραχώρησε τον Ιούνιο του 1937 στην εφημερίδα Sunday Times, <<τα ελληνικά συμφέροντα είναι με την Αγγλία>>.
Βεβαίως, το καθεστώς επεδίωξε την ουδετερότητα και τη μη συμμετοχή της Ελλάδας στο πόλεμο. Σ’ αυτό το σημείο, αξίζει να τονίσουμε ότι, το 1939 έληγε το δεκαετές σύμφωνο φιλίας, που είχαν υπογράψει το 1929 οι δύο τότε κυβερνήσεις των δύο χωρών (της Ελλάδας και της Ιταλίας). Τότε, ο Μουσολίνι πρότεινε στο Μεταξά να ανανεώσουν αυτή τη συνθήκη. Ο Μεταξάς δε δέχτηκε και οι σχέσεις των δύο χωρών ψυχράθηκαν. Ήδη από το 1935, οι σχέσεις των δύο χωρών δεν ήταν καλές, αφού η Ελλάδα, είχε ψηφίσει οικονομικές κυρώσεις εναντίον της Ιταλίας στη Κ.Τ.Ε (Κοινωνία των Εθνών), λόγω της επίθεσης της στην Αιθιοπία.
Τον Απρίλιο του 1939 η Ιταλία κατέκτησε την Αλβανία. Τότε, έγιναν σαφείς, οι ενέργειες της Ιταλίας. Ο Ιωάννης Μεταξάς άλλαξε εκ βάθρων, το αμυντικό σχέδιο και από κοινού με τους επιτελείς του, συνέταξαν ένα νέο, το οποίο πήρε την ονομασία ΙΒ (Ιταλία-Βουλγαρία) και στηριζόταν σε δύο άξονες. Ειδικότερα: Ο πρώτος άξονας προέβλεπε, την επίθεση της Ιταλία εναντίον της Ελλάδας, ενώ ο δεύτερος άξονας προέβλεπε την επίθεση της Ιταλίας από κοινού με τις ένοπλες δυνάμεις της Βουλγαρίας, εναντίον της Ελλάδας. Όμως, η Ελλάδα ήταν έτοιμη για μία ενδεχόμενη επίθεση της Ιταλίας.
Η ΕΝΑΡΞΗ ΤΟΥ Β΄ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ ΚΑΙ Η ΣΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΙΤΑΛΙΑΣ:
Την 1η Σεπτεμβρίου του 1939 ξεκίνησε ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Η Γερμανία επιτέθηκε εναντίον της Πολωνίας, της οποίας την προστασία είχαν εγγυηθεί η Αγγλία και η Γαλλία, οι οποίες μετά από δύο μέρες και συγκεκριμένα την 3η Σεπτεμβρίου του 1939, κήρυξαν από κοινού τον πόλεμο εναντίον της Γερμανίας. Τελικά, η Γερμανία κατέκτησε τη Πολωνία και αμέσως μετά εφάρμοσε τη τακτική του κεραυνοβόλου πολέμου (blitzkrieg), όπως ονομάστηκε στα γερμανικά και κατέκτησε τις εξής χώρες: τη Δανία, τη Νορβηγία, την Ολλανδία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο και τη Γαλλία.
Από την άλλη πλευρά, η Ιταλία δε συμμετείχε σε καμία από τις παραπάνω πολεμικές επιχειρήσεις, που διεξήγε εναντίον αυτών των χωρών η Γερμανία, παρά μόνο, όταν φάνηκε η στρατιωτική κατάρρευση της Γαλλίας, ο Μουσολίνι της κήρυξε το πόλεμο. Όμως, ο Μουσολίνι ήταν δυσαρεστημένος με το Χίτλερ, ένιωθε να υποβαθμίζεται το κύρος του και το γόητρο του ίδιου και του καθεστώτος του.
Η δυσαρέσκεια του έγινε πιο έντονη, όταν ο Χίτλερ συμμάχησε με την Ουγγαρία, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, οι οποίες με τη σειρά τους προσχώρησαν στην πλευρά του Άξονα και όταν κατέλαβε (ο Χίτλερ), τις πετρελαιοπηγές της Πράχοβας στη Ρουμανία στις 12 Οκτωβρίου του 1940. Τότε, ο Μουσολίνι, άρχισε να σκέφτεται σοβαρά το ενδεχόμενο επίθεσης στην Ελλάδα.
Την ίδια στιγμή, δηλαδή με την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου, η Ελλάδα έμεινε ουδέτερη. Βέβαια, ο Μεταξάς ήταν σίγουρος ότι, η Ελλάδα δε θα μπορούσε να αποφύγει το πόλεμο και ούτε μία ιταλική επίθεση. Γι’ αυτό το λόγο, η ελληνική πολιτική και στρατιωτική ηγεσία, ήταν πολύ προσεκτικές στις ιταλικές προκλήσεις και προβοκάτσιες, που έκαναν κατά καιρούς οι Ιταλοί στα ελληνοαλβανικά σύνορα.
Η μεγαλύτερη πρόκληση από πλευράς των Ιταλών ήταν όταν, ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου του 1940, τορπίλισαν και εν τέλει βύθισαν το καταδρομικό πλοίο <<Έλλη>> στο λιμάνι της Τήνου. Αυτό το γεγονός, αποτέλεσε ξεκάθαρη προκλητική ενέργεια της Ιταλίας εις βάρος της Ελλάδας. Όμως, το καθεστώς του Μεταξά, παρ’ ότι, γνώριζε ποιοι βύθισαν το πλοίο, ανακοίνωσε ότι το πλοίο βυθίστηκε από πλοίο άγνωστης εθνικότητας. Το καθεστώς ισχυρίστηκε αυτό, επειδή δεν επιθυμούσε να δημιουργήσει τριβές με την Ιταλία.
ΤΟ ΙΤΑΛΙΚΟ ΠΟΛΕΜΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΚΑΙ Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΘΕΣΗΣ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ:
Στις 15 Οκτωβρίου του 1940, ο Μουσολίνι συγκάλεσε πολεμικό συμβούλιο στη Ρώμη, για να αποφασίσει το εάν θα επιτιθόταν στην Ελλάδα και ποια θα ήταν η αφορμή αυτής της επίθεσης.
Σ’ αυτό το πολεμικό συμβούλιο συμμετείχαν οι εξής: ο Μπενίτο Μουσολίνι, ο υπουργός εξωτερικών της Ιταλίας Γκαλεάτσο Τσιάνο, ο υπουργός στρατιωτικών Ουμπάλντο Σοντού, ο στρατηγός και ο αρχηγός των ιταλικών ενόπλων δυνάμεων Πιέτρο Μπαντόλιο, ο στρατηγός Ροάτα, ο οποίος ήταν ο αρχηγός του γενικού επιτελείου στρατού της Ιταλίας, ο Τζιακομόντι, ο οποίος ήταν Ιταλός πολιτικός τοποτηρητής στην Αλβανία και ο Σεμπαστιάνο Βισκόντι Πράσκα, ο οποίος ήταν ο στρατηγός των ιταλικών στρατιωτικών μονάδων, που βρίσκονταν στην Αλβανία.
Στο πολεμικό συμβούλιο, ο Μουσολίνι είπε ότι, το σχέδιο του ήταν να καταλάβει όλη την Ελλάδα. Όλοι οι παρόντες στο πολεμικό συμβούλιο συμφώνησαν, αλλά ο μόνος, ο οποίος είχε ορισμένες αντιρρήσεις ήταν ο στρατηγός Πιέτρο Μπαντόλιο, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι, θα έπρεπε να υπάρχουν περισσότερες ιταλικές μεραρχίες στα σύνορα Αλβανίας και Ελλάδας. Ο Μουσολίνι δε συμφώνησε μαζί του και δήλωσε ότι, η καταληκτική ημερομηνία για την επίθεση στην Ελλάδα ήταν η 26η Οκτωβρίου του 1940, αλλά τελικά αποφασίστηκε η 28η Οκτωβρίου του 1940.
Επιπρόσθετα, ο Μουσολίνι ζήτησε μια αφορμή, ώστε να επιτεθεί εναντίον της Ελλάδας και ο Τζιακομόντι, του απάντησε ότι θα γίνει κάποια προβοκάτσια, ώστε να κηρύξουν το πόλεμο εναντίον της Ελλάδας.
ΟΙ ΤΕΛΕΥΤΑΙΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΜΕΤΑΞΑ ΚΑΙ ΓΚΡΑΤΣΙ:
Την ίδια μέρα, που έλαβε χώρα το πολεμικό συμβούλιο στη Ρώμη, ο Έλληνας πρέσβης στην Ιταλία, το πληροφορήθηκε και ενημέρωσε άμεσα την ελληνική κυβέρνηση. Όλοι ήταν σίγουροι, ότι η Ιταλία θα επιτιθόταν εναντίον της Ελλάδας και περίμεναν τη τελική ημέρα της επίθεσης.
Στις 26 Οκτωβρίου του 1940, δύο ημέρες πριν την επίθεση των Ιταλών, ο Ιταλός πρέσβης στην Ελλάδα, Εμμανουέλ Γκράτσι, διοργάνωσε δεξίωση στην ιταλική πρεσβεία, στην οποία συμμετείχαν Έλληνες της τότε κοσμικής Αθήνας, με σκοπό να αναθερμανθούν οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Την ίδια στιγμή, κατέφθασε στην ιταλική πρεσβεία το τελεσίγραφο, το οποίο έπρεπε να παραδώσει ο Γκράτσι την επόμενη ημέρα στον Ιωάννη Μεταξά.
 |
| Εικόνα 3: Ο Ιταλός πρέσβης, Εμμανουέλ Γκράτσι. |
Στις 3:00 περασμένη της 12ης νυχτερινής της 28ης Οκτωβρίου του 1940, ο Εμμανουέλ Γκράτσι έφθασε με το αυτοκίνητο της ιταλικής πρεσβείας στη Κηφισιά, έξω από την οικία του Ιωάννη Μεταξά. Όπως αναφέρει στο ημερολόγιο του, ο Μεταξάς, τον ξύπνησε ο Τραυλός (ο οποίος ήταν σωματοφύλακας του) και τον ενημέρωσε για την επίσκεψη του Γκράτσι.
Ο Ιωάννης Μεταξάς καλωσόρισε το Γκράτσι στην είσοδο της οικίας και οι δύο άντρες μπήκαν μέσα και κάθισαν σ’ ένα μικρό σαλόνι, στο οποίο ο Μεταξάς υποδεχόταν τους καλεσμένους του. Αφού κάθισαν, ο Γκράτσι παρέδωσε το τελεσίγραφο, το οποίο ανέφερε την ελεύθερη είσοδο των ιταλικών στρατευμάτων εντός της ελληνικής επικράτειας μέχρι τις 6:00 και εν τέλει την παράδοση της Ελλάδας. Ο Μεταξάς, πήρε το τελεσίγραφο και το διάβασε.
Όπως αναφέρει χαρακτηριστικά, στα απομνημονεύματά του, ο Γκράτσι: «τον διέκρινα την ώρα, που το διάβαζε (το τελεσίγραφο) να τρέμει το χέρι του προφανώς από οργή» και όταν, τελείωσε την ανάγνωση του τελεσίγραφου ο Μεταξάς, απευθύνθηκε στο Γκράτσι με τα εξής λόγια: «Alors, c'est la guerre» («Λοιπόν, έχουμε πόλεμο»). Αυτή η φράση, έμεινε στην ιστορία ως το <<ΌΧΙ>>, ολόκληρου του ελληνικού λαού, να υποταχθεί σ’ ένα αλλότριο εχθρό.
Στις 5:30 της 28ης Οκτωβρίου, άρχισε η ιταλική επίθεση και η είσοδος των ιταλικών στρατευμάτων εντός της ελληνικής επικράτειας, μέσω των συνόρων Αλβανίας και Ελλάδας.
Οι παραμεθόριες ελληνικές ένοπλες δυνάμεις στην Ήπειρο υπό τις διαταγές του στρατηγού Χαράλαμπου Κατσιμήτρου, αντιστάθηκαν σθεναρά. Την ίδια στιγμή ολόκληρος ο ελληνικός λαός, ξεχύθηκε στους δρόμους της Αθήνας και των άλλων μεγάλων πόλεων, φωνάζοντας τα εξής συνθήματα: «Ζήτω το Έθνος», «Ζήτω το Όχι», «Ζήτω η Ελλάδα». Όλος ο ελληνικός λαός ήταν ενωμένος, είχαν ομόνοια, εθνική ομοψυχία και ταυτόχρονα εθνική υπερηφάνεια.
 |
| Εικόνα 4: Έλληνες στρατιώτες κατά τη διάρκεια μάχης. |
Την ίδια ημέρα συναντήθηκαν ο Μουσολίνι και ο Χίτλερ στο σταθμό της Φλωρεντίας. Ο Μουσολίνι είπε στον Χίτλερ, ότι επιτέθηκε στην Ελλάδα, ο Χίτλερ ξαφνιάστηκε και ο Μουσολίνι, για να τον καθησυχάσει του είπε ότι, σε λίγες ημέρες θα καταλάμβανε την Ελλάδα, το οποίο δεν έγινε πραγματικότητα.
Η Ιταλία την ημέρα της έναρξης του πολέμου, διέθετε στην Αλβανία: 175.000 άνδρες, 22.000 ζώα, 3.400 οχήματα κάθε τύπου, 400 αεροπλάνα και 1.500 μοτοσικλέτες. Την ίδια στιγμή η Ελλάδα διέθετε: 35.000 άνδρες και 143 αεροπλάνα. Όσον αφορά το ναυτικό, η Ιταλία διέθετε, 8 θωρηκτά μάχης, 8 βαρέα καταδρομικά, 26 ελαφρά καταδρομικά, 24 αντιτορπιλικά στόλου, 40 αντιτορπιλικά συνοδείας, 66 τορπιλοβόλα και 199 υποβρύχια. Η Ελλάδα διέθετε τα εξής: 1 βαρύ καταδρομικό, 6 αντιτορπιλικά στόλου, 8 αντιτορπιλικά συνοδείας, 8 τορπιλοβόλα, 6 υποβρύχια, 4 ναρκαλιευτικά – ναρκοβόλα
 |
| Εικόνα 5: Η κατάληψη της Κορυτσάς από τον ελληνικό στρατό. |
Μέχρι τα μέσα Νοεμβρίου, οι Ιταλοί προχωρούσαν στα ενδότερα της Ηπείρου.
Όμως, μετά τα μέσα του μήνα, ο ελληνικός στρατός αντεπιτέθηκε και ανακατέλαβε όλες τις περιοχές, τις οποίες είχαν καταλάβει οι Ιταλοί και προχώρησε στο εσωτερικό της Αλβανίας.
Στις 22 Νοεμβρίου του 1940, οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις κατέλαβαν τη Κορυτσά, η οποία είναι η μεγαλύτερη πόλη της Βορείου Ηπείρου και στους δύο μήνες, που ακολούθησαν, κατέλαβαν οκτώ πόλεις της Βορείου Ηπείρου. Ο Μουσολίνι και οι στρατηγοί του, βρέθηκαν προ εκπλήξεως, έμειναν άναυδοι από το θάρρος των Ελλήνων στρατιωτών και ολόκληρου του ελληνικού λαού και υπέστησαν ταπεινωτική ήττα και περιφρόνηση.
Εν κατακλείδι, οι Έλληνες αντιστάθηκαν γενναία απέναντι σ’ έναν εχθρό, οποίος διέθετε όλα τα εξοπλιστικά μέσα. Οι Έλληνες με περίσσεια ανδρεία και θάρρος, που τους διέκρινε και παρά το γεγονός, που διέθεταν πενιχρά στρατιωτικά μέσα, κατάφεραν και νίκησαν τις δυνάμεις του φασισμού και έπειτα του ναζισμού.
Έμειναν πιστοί στα πεπρωμένα, στα ιδεώδη και στις αξίες της ελληνικής φυλής, τα οποία είναι η ελευθερία και η ανεξαρτησία. Η νίκη της Ελλάδας στον ελληνοιταλικό πόλεμο του 1940, αποτελεί τη πρώτη νίκη των συμμαχικών δυνάμεων κατά των δυνάμεων του Άξονα. Ο ίδιος ο Βρετανός πρωθυπουργός Ουίλσον Τσόρτσιλ, όταν έμαθε την κατάληψη της Κορυτσάς από τους Έλληνες, είπε τη περίφημη φράση, που έμεινε στην ιστορία: «Δε πολέμησαν οι Έλληνες σαν ήρωες, οι ήρωες πολέμησαν σαν Έλληνες».
Επιμέλεια: Βαγγέλης Κούλης για το Hondos News.