Συνεχίζοντας τα αφιερώματα στην στήλη μας ''Ελληνική Επανάσταση'', αυτή τη φορά θα προσεγγίσουμε τον Διονύσιο Σολωμό, τον Εθνικό μας ποιητή ο οποίος έχει γράψει τον Εθνικό μας Ύμνο και θα γνωρίσουμε το βίο του.
Επίσης, θα μάθουμε και στοιχεία για τον Εθνικό μας Ύμνο που ίσως δεν γνωρίζαμε.
Σας ευχόμαστε καλή ανάγνωση!
~ Διονύσιος Σολωμός
¨Η δύναμή σου πέλαγο κι η θέλησή μου βράχος¨.
Γεννημένος στη Ζάκυνθο την άνοιξη του 1798, υπήρξε καρπός της εξωσυζυγικής σχέσης του κόντε Νικόλαου Σολωμού με την υπηρέτρια Αγγελική Νίκλη. Ο Κόντες, μετά τον θάνατο της συζύγου του, επισημοποίησε τον δεσμό του με την υπηρέτρια και τελικά την παντρεύτηκε, λίγες μέρες πριν πεθάνει.
Ο Διονύσιος ήταν μόνο 9 ετών. Μετά τον δεύτερο γάμο της μητέρας του με το Μανώλη Λεονταράκη, έφυγε για σπουδές στην Ιταλία. Εκεί, γοητευμένος από την ιταλική ρομαντική κουλτούρα, ποίηση και λογοτεχνία, θα αποπειραθεί για πρώτη φορά να γράψει. Τα πρώτα του ποιήματα είναι γραμμένα στα ιταλικά. Δεν του περνάει καν από το μυαλό να γράψει στα ελληνικά, καθώς δεν γνωρίζει τέλεια την ελληνική γλώσσα και τον δυσκολεύει πολύ, να γράψει στίχους....
¨Άστραψε φως και εγνώρισεν ο νιός τον εαυτό του…¨
Ωστόσο, όταν επιστρέφει στη Ζάκυνθο, δέκα χρόνια αργότερα, θα επιχειρήσει να γράψει στα ελληνικά, χωρίς όμως μεγάλη επιτυχία. Θα χρειαστεί να περιμένει μέχρι το 1821, οπότε και βαθιά επηρεασμένος από τον αγώνα των επαναστατημένων Ελλήνων, αποφασίζει πως ήρθε η στιγμή η πένα του να γράψει στη μητρική του γλώσσα και να συμβάλλει με αυτό τον τρόπο στην επανάσταση των συμπατριωτών του.
Έτσι, γράφει τον περίφημο «Ύμνο εις την Ελευθερίαν», απόσπασμα του οποίου σήμερα αποτελεί τον εθνικό μας ύμνο. Το ιστορικό ποίημα, ολοκληρώνεται το 1823 και εκδίδεται το 1824, κάνοντας το Σολωμό διάσημο και αγαπητό σε όλο τον ελλαδικό χώρο. Πολύ γρήγορα θα αποκτήσει τον «τίτλο» του εθνικού ποιητή της Ελλάδας...
η ¨δίκη¨ που τον πίκρανε και το τέλος…
Το 1828, εγκαθίσταται μόνιμα στην Κέρκυρα και συνεχίζει τη συγγραφή του, αποσπασματικά. Μέχρι το τέλος της ζωής του δεν ολοκλήρωσε και δεν εξέδωσε κανένα άλλο ποίημα. Το 1833 ξεκινά μια ψυχοφθόρα δίκη, καθώς ο ετεροθαλής αδερφός του, από τον δεύτερο γάμο της μητέρας του, υποστηρίζει πως είναι και εκείνος παιδί του Κόντε και διεκδικεί ποσοστό της κληρονομιάς.
Αν και η δίκη έληξε υπέρ του Διονύσιου Σολωμού, του στοίχισε πολύ. Αποξενώνεται από τη μητέρα του και απομονώνεται από ανθρώπους και καταστάσεις. Αρχίζει να γίνεται ιδιότροπος και οξύθυμος. Λέγεται μάλιστα, πως στρέφεται στο ποτό, μια αδυναμία που δεν κατάφερε ποτέ να ξεπεράσει. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του άρχισε να γράφει πάλι στα ιταλικά, αλλά και αυτά τα ποιήματα παρέμειναν ημιτελή. Πέθανε μόνος του, τον Φεβρουάριο του 1857 στην Κέρκυρα, μετά από τρία εγκεφαλικά.
΄΄Εθνικός Ύμνος΄΄
¨ σε γνωρίζω από την κόψη του
σπαθιού την τρομερή…¨
Τον Εθνικό Ύμνο της Ελλάδος αποτελούν οι 24 πρώτες στροφές του ποιήματος “Ύμνος εις την Ελευθερίαν”. Γράφτηκε το Μάιο του 1823 στη Ζάκυνθο από τον ποιητή Διονύσιο Σολωμό. Ένα χρόνο αργότερα δημοσιεύτηκε στο Μεσολόγγι και τον ίδιο χρόνο ο Φωριέλ το συμπεριέλαβε στη συλλογή των ελληνικών δημοτικών τραγουδιών. Το 1828, ο Νικόλαος Μάντζαρος, κερκυραίος μουσικός και φίλος του Σολωμού, μελοποίησε το ποίημα, με βάση λαϊκά μοτίβα, για τετράφωνη ανδρική χορωδία, αλλά όχι ως εμβατήριο. Έκτοτε ο “Ύμνος εις την Ελευθερίαν” ακουγόταν τακτικά σε εθνικές γιορτές.
Το 1844 το ποίημα μελοποιήθηκε για δεύτερη φορά από τον Μάντζαρο και υποβλήθηκε στον βασιλέα Όθωνα με την ελπίδα να γίνει δεκτό ως εθνικός ύμνος. Παρά την τιμητική επιβράβευση του Ν. Μάντζαρου με τον Αργυρό Σταυρό του Τάγματος του Σωτήρα και του Δ. Σολωμού με Χρυσό Σταυρό του ίδιου Τάγματος, το έργο διαδόθηκε μεν ως “θούριος” αλλά δεν εγκρίθηκε ως ύμνος.
Το 1861 ο Υπουργός των Στρατιωτικών ζήτησε από τον Μάντζαρο να συνθέσει εμβατήριο πάνω στον “Ύμνο εις την Ελευθερίαν”. Ο μουσικός μετέβαλε τον ρυθμό του ύμνου του Σολωμού σε ρυθμό εμβατηρίου και το 1864, μετά την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα, ο “Ύμνος εις την Ελευθερίαν” καθιερώθηκε ως εθνικός ύμνος, που μαζί με τη μουσική του, τυπώθηκε για πρώτη φορά σε 27 κομμάτια, το 1873, στο Λονδίνο.
Το ποίημα “Ύμνος εις την Ελευθερία” αποτελείται από 158 τετράστιχες στροφές από αυτές οι 24 πρώτες στροφές καθιερώθηκαν ως Εθνικός Ύμνος, το 1865. Από αυτές οι δυο πρώτες είναι εκείνες που ανακρούονται και συνοδεύουν πάντα την έπαρση και την υποστολή της σημαίας και ψάλλονται σε επίσημες στιγμές και τελετές. Κατά τη διάρκεια της ανάκρουσης αποδίδονται τιμές χαιρετισμού.
΄΄ Πάντ’
ανοιχτά, πάντ’ άγρυπνα τα μάτια της ψυχής μου…΄΄
Ο ύμνος απευθύνεται στη θεϊκή προσωποποιημένη Ελευθερία, η οποία, παρά τη μακραίωνη απουσία της, είναι οικεία στον ποιητή. Την αναγνωρίζει απ’ την πρώτη στιγμή. Την αναγνωρίζει απ’ το κοφτερό της σπαθί, που σκορπίζει ολόγυρα τον τρόμο και το θάνατο στους εχθρούς∙ την αναγνωρίζει κι απ’ το βλέμμα της, απ’ τη ματιά της που με βιασύνη αναμετράει τη γη, την όποια ήρθε για ν’ απαλλάξει απ’ τα δεσμά της δουλείας.
Το ποίημα συντίθεται ενόσω διαρκεί η επανάσταση, και προτού το ζήτημα της απελευθέρωσης των Ελλήνων περάσει στα χέρια της διπλωματίας. Αιματηρές μάχες, πολύνεκρες πολιορκίες και βίαιη εκδίωξη των δυναστών, συνιστούν τα αναγκαία χαρακτηριστικά της περιόδου εκείνης, που έφερε στο προσκήνιο το ζήτημα των υπόδουλων Ελλήνων. Ο ποιητής κινούμενος απ’ τον επαναστατικό ενθουσιασμό της εποχής του, τονίζει επίσης και την ταχύτητα με την οποία το απελευθερωτικό κίνημα σαρώνει την για αιώνες εδραιωμένη κυριαρχία των Τούρκων. Η θεϊκή Ελευθερία δρα με τρόπο βίαιο και γοργό προκειμένου να επιστρέψει εκ νέου στην πολύπαθη χώρα.
Η ανάδυση, μάλιστα, της Ελευθερίας βασίζεται στους ιερούς νεκρούς των Ελλήνων. Στους ανθρώπους εκείνους που θυσιάστηκαν για χάρη της πατρίδας τους, αλλά και στους προγόνους των Ελλήνων, οι οποίοι ύμνησαν και τίμησαν με το παράδειγμά τους την αξία της ελευθερίας. Οι επαναστατημένοι Έλληνες αντλούν δύναμη και έμπνευση απ’ τους προγόνους εκείνους που θεωρούσαν πάντοτε την ελευθερία ως αδιαμφισβήτητη προϋπόθεση για την ύπαρξή τους.
Με το παράδειγμα των προγόνων και με τη θυσία των συμπατριωτών να δίνουν κουράγιο και δύναμη στους μαχόμενους Έλληνες, η Ελευθερία επανέρχεται γεμάτη γενναιότητα, όπως και πρώτα, όπως και τότε που οι Έλληνες δεν μπορούσαν να ζουν παρά μόνο αν ήταν ελεύθεροι.
Η επιφώνηση του τελευταίου στίχου συνδέει
την έλευση της Ελευθερίας με τη χαρά και την αγαλλίαση που προκαλεί στους
Έλληνες η αίσθηση πως σύντομα θα κατορθώσουν να ζήσουν και πάλι ελεύθεροι.
΄΄Επίλογος΄΄
Πολλοί είναι αυτοί που έχουν μιλήσει για τους συμβολισμούς που κρύβει μέσα του ο εθνικός μας ύμνος. Πολλοί είναι και αυτοί που δεν γνωρίζουν καν ότι ο εθνικός μας ύμνος είναι μόνο ένα μέρος ενός ποιήματος 158 στροφών. Ο Ελληνικός λαός δημιουργεί συνεχώς πληθώρα ερωτημάτων και συναισθημάτων σε όποιον ασχοληθεί μαζί του. Αυτή την ιδιαίτερη φύση του λαού μας αγάπησε ο Σολωμός. Αυτή τη σύγκρουση που μας χαρακτηρίζει όσων αφορά το παρελθόν και το μέλλον μας.
Η Ελληνική επανάσταση ήταν ένα γεγονός που ενέπνευσε σε όλο τον τότε κόσμο την ιδέα του μαχόμενου για την ελευθερία του λαό. Δεν ήταν ούτε κάποιο μεγάλο έθνος που ζητούσε κυριαρχία, ούτε ένα ανώριμο κρατίδιο που από τους πρώτους του παλμούς ζωής ζήτησε ανεξαρτησία. Ήταν ένα μικρό έθνος το οποίο περίμενε τον γλυκό αέρα της ελευθερίας τουλάχιστον για τέσσερις γενιές. Αυτός ήταν και ο λόγος που όλη η Ευρώπη συγκινήθηκε από τον αγώνα την ¨μικρής¨ Ελλάδας. ΄΄ Ένας λαός που δεν μπορεί να ζήσει αλλιώς, παρά μόνο ελεύθερος΄΄.
Ο Σολωμός αγάπησε και τίμησε τον Έλληνα όσο κανένας. Παρ΄ όλα αυτά, σε ένα μεγάλο μέρος του λαού μας, ο ίδιος και τα έργα του παραμένουν άγνωστα. Όμως εν΄ αγνοία μας, τα λόγια του ηχούν μέσα μας και θα ηχούν πάντα στη ζωή μας. Προσωπικά, θα κουβαλάω πάντα μαζί μου ένα από τα ομορφότερα αποφθέγματά του, το οποίο θα με ``στοιχειώνει΄΄ για πάντα…
΄΄
Δυστυχισμένε μου λαέ καλέ και αγαπημένε. Πάντα ευκολόπιστε και πάντα
προδομένε.΄΄
Πηγές ~ το 21 στην Ελληνική πεζογραφία >Στρατής Τσίρκας
~ μηχανή του χρόνου
~ ανάλυση εθνικού ύμνου ( σχόλια Ιάκωβου Πολυλά και Λίνου Πολίτη)
Επιμέλεια: Κωνσταντίνος Παναγούλης για το Hondos News